مداقه‌ای در رویکرد محی‌الدین ابن‏عربی و لوازم آن در مودت اهل‏بیت (ع)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استاد مدعو، گروه فلسفه و کلام اسلامی، جامعة المصطفی العالمیه، واحد خراسان، مشهد، ایران.

چکیده

بر اساس آیۀ قرآن کریم و روایات فریقین، تنها خواست و پاداش رسالت پیامبر خاتم (ص) از مسلمانان، مودت نزدیکان آن جناب است و در برابر ابلاغ رسالتش هیچ پاداشی جز آن نخواسته است. محی‌الدین ابن‏عربی معتقد است که اگر کسی به تنها خواستۀ پیامبر اکرم (ص) توجه نکند، نمی‌تواند روز قیامت به صورت آن جناب بنگرد و توقع و امید شفاعت ایشان را داشته باشد. این مقاله ضمن مشخص کردن رویکرد شیخ در محبت و مودت اهل‏بیت و استخراج آن از منابع دستۀ اول، لوازم دیدگاه ایشان را مورد واکاوی و تحلیل قرار داده و به پرسش‌های ذیل پاسخ داده است: معنای مودت اهل‏بیت چیست؟ با توجه به معنایی که او از مودت ارائه کرده است، رویکرد ایشان چه لوازمی دارد؟ آیا شیخ به این لوازم ملتزم است؟ اگر ملتزم است، آن‌ها را با صراحت بیان کرده است؟ در پاسخ به این پرسش‌ها، به این نتیجه رسیده است: مودت اهل‏بیت، عبادت و از ارکان شریعت است. مودت ایشان به‎هیچ‎رو قابل انفکاک از محبت خود پیامبر اکرم (ص) نیست. مهر نورزیدن به آن بزرگواران، خیانت به پیامبر و نافرمانی از دستورات آن حضرت است و از همه مهم‌تر اینکه مودت، پایداری در محبت اهل‏بیت (ع)، امانت الهی و به معنای اطاعت و پیروی از فرامین و رهنمودهای ایشان است که فرجام آن، نافرمانی و سرپیچی از فرمان رسول خدا (ص) و خروج از شریعت آن جناب است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Inquiry into the Approach of Muḥyī al-Dīn Ibn ʿArabī and Its Essential Concomitants Regarding Loving-Kindness (Mawaddah) for the Ahl al-Bayt (PBUT)

نویسنده [English]

  • Sayyid Muhammad Mozaffari
Visiting Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Al-Mustafa International University, Khorasan Branch, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Based on the Qurʾānic verse and narrations from both Islamic main denominations (al-Farīqayn), the sole request and reward of the Final Prophet’s (PBUH) mission from Muslims is loving-kindness (mawaddah) for his close kin (qurbā), and he sought no reward other than this for conveying his message. Muḥyī al-Dīn Ibn ʿArabī asserts that if someone neglects the Prophet’s only request, they will not be able to gaze upon his face on the Day of Judgment nor hope for his intercession. This article clarifies Ibn ʿArabī’s approach to love (maḥabbah) and loving-kindness (mawaddah) for the Ahl al-Bayt (PBUH), extracting it from primary sources, and analyzes the essential concomitants of his perspective. It addresses the following questions: What is the meaning of mawaddah for the Ahl al-Bayt? Given his definition of mawaddah, what are the implications of his approach? Does Ibn ʿArabī adhere to these essential concomitants? If so, does he explicitly articulate them? In answering these questions, the study concludes that mawaddah for the Ahl al-Bayt is an act of worship and a pillar of the Sharīʿah. Loving-kindness for them is inseparable from love for the Prophet himself. Failing to show loving-kindness toward them constitutes a betrayal of the Prophet and disobedience to his commands. Most importantly, mawaddah entails steadfastness in loving the Ahl al-Bayt, as it is a divine trust (amānah). It means obeying and following their guidance, and neglecting it results in disobedience to the Prophet’s commands and departure from his Sharīʿah.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ahl al-Bayt
  • Maḥabbah Ahl al-Bayt (love for the Ahl al-Bayt)
  • Mawaddah Ahl al-Bayt (loving-kindness for the Ahl al-Bayt)
  • Dhū al-Qurbā (close kin)
  • betrayal of the Ahl al-Bayt
  • Ibn ʿArabī
قرآن کریم.
ابن‏حنبل، احمد‌بن‌محمد. (۱۴۱۶ق). مسند الامام أحمد بن حنبل (ج ۵۰). بیروت، لبنان: مؤسسة الرسالة.
ابن‏عربی، محی الدین. (1421ق). مجموعة رسائل ابن‏عربی (3 جلد). بیروت: دار المحجة البیضاء.
ابن‏عربی، محی الدین. (۱۹۷۲). الفتوحات المکیة (عثمان یحیی و ابراهیم مدکور، محققان). قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب
ابن‏عربی، محی الدین. (بی‌تا). الفتوحات المکیة (4 جلد). بیروت: دار الصادر.
ابن‎فارس، احمد‌بن‌فارس. (بی‌تا). معجم مقاییس اللغة (عبدالسلام محمد هارون، مصحح). قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن‎منظور، محمد‌بن‌مکرم. (۱۴۱۴ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
ابن‎منظور، محمد‌بن‌مکرم. (بی‌تا). لسان العرب. بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
بابایی، علی اکبر. (۱۳۸۸). پژوهشی در آیه مودت. معرفت، (۴۸).
بخاری، محمد‌بن‌اسماعیل. (۱۴۱۰ق). صحیح البخاری. قاهره، مصر: وزارة الأوقاف، المجلس الأعلى للشئون الاسلامیة، لجنة إحیاء کتب السنة.
بدیعی، محمد. (۱۳۸۸). اهل‏بیت از منظر ابن‎عربی. کیهان فرهنگی، (۲۲۱).
دهخدا، علی اکبر. (۱۳۷۳). لغت‌نامه دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد. (۱۳۷۴). مفردات الفاظ القرآن. تهران: مرتضوی.
راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد. (۱۴۱۲ق). المفردات فی غریب القرآن. بیروت: دارالعلم الدارالشامیة.
زمخشری، محمود. (۱۴۰۷ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت: دار الکتاب العربی.
شبر، عبدالله. (۱۴۰۷ق). الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین. کویت: مکتبة الفین.
طباطبایی، سید محمدحسین. (۱۳۷۹). المیزان فی تفسیر القرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
طباطبایی، فاطمه. (۱۳۸۲). یک ساغر از هزار: سیری در عرفان امام خمینی. تهران: مؤسسه چاپ و نشر عروج.
طبرسی، فضل‌بن‌حسن. (۱۴۲۵ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمی.
طریحی، فخرالدین. (۱۳۷۵). مجمع البحرین (احمد حسینی اشکوری، مصحح). تهران: مرتضوی.
فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد. (۱۳۰۵). العین. قم: نشر هجرت.
فیض کاشانی، محمد‌بن‌شاه مرتضی. (۱۴۱۵ق). تفسیر الصافی. تهران: مکتبة الصدر.
فیومی، احمد‌بن‌محمد. (بی‌تا). المصباح المنیر. قم: دارالهجرة.
قرشی، علی اکبر. (۱۳۷۱). قاموس قرآن. تهران: دار الکتب الاسلامیة.
مصطفوی، حسن. (۱۳۶۰). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مظفری، سید محمد؛ و غفاری، حسین. (1396). عصمت اهل‏بیت از نگاه ابن‎عربی. پژوهشنامۀ کلام، (7)، 23-47.
مولی مهدی. (۱۳۷۰). جامع السعادات (سید جلال‏الدین مجتبوی، مترجم). تهران: حکمت.
مهیار، رضا. (بی‌تا). فرهنگ ابجدی عربی-فارسی. بی‌جا.