تبیین وجود رابط معلولی و پیامدهای آن در تفسیر برخی آیات توحیدی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشکده فلسفه دانشگاه ادیان و مذاهب قم، قم، ایران.

2 هئیت علمی و استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی قم، ایران.

3 عضو هیئت علمی و استادیار دانشگاه امام صادق، تهران، ایران و همکار علمی دانشکده فلسفه دانشگاه ادیان و مذاهب قم، قم، ایران.

چکیده

یک از مهم‌ترین ابتکارات صدرالمتألهین در حوزه هستی‌شناختی، «نظریه وجود رابط معلول» است که در ترسیم نسبت وجود خداوند با ماسوای او نقش بسزایی را ایفا می‌کند. مصداق حقیقی وجود و موجود بالذات، تنها خداوند است و کثرات و اشیاء امکانی با ظهور وجود خداوند، صبغه‌ وجودی پیدا می‌کنند و موجودیت آن‌ها بالعرض بوده که به دلیل وحدت حقه حقیقیه وجود خداوند، تشکیک، صرفاً در آن‌ها قابل تصور است. جمع حیثیت تقییدی و تعلیلی در تشکیک خاص الخاصی از نگاه صدرالمتألهین اصطیاد می‌شود و با وحدت شخصی وجود سازگار خواهد بود. در این پژوهش، به روش توصیفی، ‌تحلیلی، طبق تقریر صدرالمتألهین از نظریه وجود رابط معلول، نتیجه‌ای که حاصل شد این بود که هرچه مراتب وجود قوی‌تر و به واجب بالذات نزدیک‌تر باشد، آن وجود از کمالات و بساطت بیشتری برخوردار خواهد بود. این قاعده بر پایه تشکیک خاص الخاصی، عبارت است از اینکه هر کمالی اولاً و بالذات متعلق به وجود بسیط حقیقی خداوند است و ثانیاً و بالعرض به نحو شأنی در اشیاء امکانی متحقق شده است، زیرا موجود بالذات حقیقی و کمال حقیقی، منحصر در خداوند است و اشیاء امکانی، چه در وجود و چه در کمال، از ظهورات و شئونات او هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining the Existence of the Effect Relation and Its Consequences in the Interpretation of Some Monotheistic Verses

نویسندگان [English]

  • Ḥassan Muḥsinī 1
  • ʿAli Faḍlī 2
  • Mjīd Aḥsan 3
1 Ph.D. Student, Faculty of Philosophy, University of Religions and Denominations, Qom, Iran (Corresponding Author)
2 Assistance Professor at “Mystic Department” in Research Institute for Islamic Culture and Thought, Qum, Iran.
3 Faculty Member of Imam Sadiq University, Tehran, Iran and Research Associate of the Faculty of Philosophy, University of Religions and Denominations, Qom, Iran.
چکیده [English]

   One of the most important innovations of Ṣadr al-Mutiʾallihīn (Arabic: صَدْرالْمُتِأَلِّهین), the theologian, in the field of ontology is the theory of the copulative existence of the effect, which plays a significant role in drawing the relationship between the existence of God and those other than Him. The true instance of existence and self-existence (essentially) is only God, and the multiplicity and possible objects acquire an existential character with the appearance of God’s existence, and their existence is accidental, which is only gradation conceivable in them due to the true unity of God’s existence. The union of limitation mode and causation in the specific particular gradation (Arabic: تَشْکیک خاص الخاصی) is understood from the point of view of Ṣadr al-Mutiʾallihīn and will be compatible with the individual oneness (particular unity) of existence. In this research, using a descriptive-analytical method, according to Ṣadr al-Mutiʾallihīn’s interpretation of the theory of the copulative existence of the effect, the conclusion that was reached was that the stronger the levels of existence and it is closer to the intrinsic obligation, the more perfections and simplicity that existence will have, but this rule is based on the specific particular gradation, which is that every perfection belongs to the true existence of God firstly and essentially, and it has been realized in possible things in a greatness way secondly and accidently, because the real essential being and the true perfection are exclusive to God, and the possible objects, whether in existence or perfection, are among His manifestations and greatness.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Copulative existence of the effect
  • The specific particular gradation (Arabic: تَشْکیک خاص الخاصی)
  • Ṣadr al-Mutiʾallihīn (Arabic: صَدْرالْمُتِأَلِّهین)
  • Monotheistic Verses

مراجع

  • قرآن کریم

    نهج‌البلاغه(ترجمه سید جعفر شهیدی، 1378)

    صحیفه سجادیه(الهادی قم)

    • آشتیانی، سید جلال‌الدین(1370)، شرح مقدمه قیصرى بر فصوص الحکم، تهران: انتشارات امیر کبیر.
    • آشتیانی، مهدی(1377)، اساس التوحید، تهران: نشر امیر کبیر.
    • اردستانی، محمدعلی(1401)، فلسفه هستی؛ هستی مراتبی، تهران: نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    • اردستانی، محمدعلی(1391)، «وحدت حقه حقیقیه حق تعالی در اندیشه دینی و فلسفی علامه طباطبایی»، فصلنامه قبسات17(66)، ص: 108-83.
    • برهانی‌فر، محمدحسن و قربانی آندره‌سی، معصومه (1390 هـ..ش)، «بررسی تطبیقی تشکیک وجود با وحدت شخصی وجود در حکمت متعالیه»، فصلنامه فلسفه و کلام، ش2، ص: 157-135.
    • بهشتی‌نژاد، سید میثم(1392)، بررسی جایگاه تشکیک وجود در روش فلسفی ملاصدرا، رساله دکتری دانشگاه امام صادقG.
    • جوادی آملی، عبدالله(1388)، تسنیم، قم: مرکز نشر اسراء.
    • ـــــــــــــــــــــــ(1390) تسنیم، قم: مرکز نشر اسراء.
    • ــــــــــــــــــــــــ(1384)، تفسیر موضوعی قرآن کریم. چ2، قم: مرکز نشر اسراء.
    • ــــــــــــــــــــــــ(1386)، رحیق مختوم، قم: مرکز نشر اسراء.
    • حسن‌زاده آملی، حسن(1387)، شرح فارسی الأسفار الأربعه، قم: انتشارات بوستان کتاب.
    • ــــــــــــــــــــــــ(1387)، ترجمه رساله وجود رابط و رابطی، حق و خلق، قم: انتشارات الف لام میم.
    • حسینی اردکانی، احمد بن محمد(1375)، مرآت الأکوان، چ1، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
    • خمینی، سید روح الله(1375)، تفسیر سوره حمد، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی9.
    • ـــــــــــــــــــــــــ(1389)، ترجمه و متن مصباح الهدایه الی الخلافه و الولایه، تهران: انتشارات عروج وابسته به موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی9.
    • ــــــــــــــــــــــــــ(1385)، تقریرات فلسفه، چ2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى9‏.
    • سبزواری، ملاهادی(1379)، شرح المنظومه، تصحیح و تعلیق: آیت الله حسن زاده آملى، تحقیق: مسعود طالبى. تهران: نشر ناب.
    • سجادی، جعفر(1379)، فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا، تهران: سازمان چ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    • صدرالمتالهین، محمد بن ابراهیم(1981)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: نشر دار إحیاء التراث.
    • ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1368)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، قم: نشر مکتبة المصطفوی.
    • صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم(1366)، تفسیر القرآن الکریم، قم: نشر بیدار.
    • ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1375)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
    • ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ(بی‌تا)، الرسائل، قم: انتشارات مکتبة المصطفوی.
    • ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1378)، المظاهر الإلهیه فی أسرار العلوم الکمالیه. تهران: نشر بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
    • طباطبایی، سیدمحمدحسین(1378)، تفسیر المیزان، چ11، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‌ مدرسین حوزه علمیه قم.
    • ـــــــــــــــــــــــــــــ(بی‌تا)، الرسائل التوحیدیه، بیروت: نشر موسسة النعمان‏.
    • ــــــــــــــــــــــــــــــ(1417)، توحید علمى و عینى در مکاتیب حکمى و عرفانى، چ2، مشهد: نشر علامه طباطبایی.
    • عابدی، احمد(1379)، «تشکیک در فلسفه اسلامی»، فصلنامه پژوهش‌های فلسفی‌کلامی، ش2، ص: 47-35.
    • عبودیت، عبدالرسول، و مصباح، مجتبی(1397)، سلسله دروس مبانی اندیشه اسلامی(خداشناسی) قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی9.
    • عبودیت، عبدالرسول(1395)، درآمدی به نظام حکمت صدرائی؛ هستی‌شناسی و جهان شناسی، قم: سمت، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی و مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی9.
    • عزیزی، حسن و همکاران(1394)، «تحلیل صفات فعل خداوند از طریق وجود رابط»، الهیات تطبیقی، ش13، ص: 14-1.
    • قیصری، داود(1375)، شرح فصوص الحکم، تهران: شرکت انتشارات علمى و فرهنگى‏.
    • مطهری، مرتضی(1376)، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران: نشر صدرا.
    • مصباح یزدی، محمدتقی(1393)، شرح الاسفار الاربعه، قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی9.
    • یزدان‌پناه، سید یدالله(1393)، مبانی و اصول عرفان نظری، قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی9.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار