مقایسه انتقادی نظریه «واقعیّت‌های خیالی» یووال نوح هراری با نظریه «ادراکات اعتباری» علامه طباطبایی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه اسلامی دانشگاه فردوسی، مشهد

2 دکتری علوم قرآنی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مدیر پژوهشکده بین‌المللی امام رضا(ع) جامعة المصطفی العالمیة خراسان

چکیده

«یووال نوح هراری» از منظری طبیعت­گرایانه، تاریخ پرماجرای انسان را روایت می­کند. او متّکی بر این مبنا به مسائل بنیادین دین، سیاست، اقتصاد می­پردازد. هراری پیش از طرحِ تاریخِ این سه دستاوردِ فرهنگیِ بشر ، یک اصل را که به منزله هسته اصلی نظریه اوست، پایه­ریزی می‌کند. آن اصل عبارت است از دیدگاه خاص او درباره «پیدایش مفاهیم اجتماعی-قراردادی و کارکرد آن در رشد فرهنگی انسان». هراری با این اصل، گوهر دین یعنی وجود خداوند را مفهومی «پنداری» و امری «اعتباری» تلقی می­کند. ازین‌رو نظریه او مَحمِل دیدگاه­های الحادی می­باشد. مقاله حاضر نقدی است صرفاً ناظر به اصل «واقعیت‌های خیالی» هراری؛ لذا به طرح مسائل پیرامون دین و بررسی استدلال­های مختلف اثبات وجود خداوند، رابطه خدا با جهان، مسئله خیر و شرّ که در آثار هراری با رویکرد ماده­انگارانه طرح شده است، نپرداخته و به پاسخ­های گوناگون دستگاه­های الهیاتی ادیان معتبر اکتفا می­شود. در این مقاله که با روش توصیفی تحلیلی و با بهره­گیری از منابع کتابخانه­ای گرد آمده، اصول واقعی و امور اعتباری در هر سه محور مذکور وجود داشته و اصل اولیه هراری از دو جنبه معرفت شناسی و انسان شناسی با نظریه اعتباریات علامه طباطبایی مورد مناقشه است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critical comparison of Yuval Noah Harari's theory of "imaginary realities" with Allamah Tabatabai's theory of "credible perceptions"

نویسندگان [English]

  • rouhollah agah 1
  • rouhollah saeedi fazel 2
1 PhD student of Islamic Philosophy, Ferdowsi University, Mashhad
2 Ph.D. in Quran Sciences of Razavi University of Islamic sciences and head of the International Research Institute of Imam Raza (AS) of Al Mustafa International University, Khorasan
چکیده [English]

Yuval Noah Harari narrates the adventurous history of man from a naturalistic point of view. On this basis, he deals with the fundamental issues of religion, politics, and economy. Before putting forward the history of these three human cultural achievements, Harari establishes a principle that is the core of his theory. That principle is his special point of view about "the emergence of social-contractual concepts and its function in human cultural development". With this principle, Harari considers the essence of religion, that is, the existence of God, to be an "imaginary" concept and a "credible" matter. Therefore, his theory carries atheistic views. The present article is a critique regarding only Harari's principle of "imaginary realities"; therefore, the problems related to religion and the studying the different arguments for existence of God, God's relationship with the world, the problem of good and evil, which are proposed in Harari's works with a materialistic approach, are not addressed, and the discussions are confined to various answers of the theological institutions of valid religions. According to this article, which is compiled by a descriptive and analytical method and using library sources, there are real principles and credit matters in all the three mentioned issues, and the primary principle of Harari is disputed from two aspects of epistemology and anthropology by Allameh Tabatabai's credit theory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Harari
  • imaginary realities
  • Allameh Tabatabai
  • credit perceptions
  •  

 

  • ابن­سینا، حسین بن عبدالله(1381)، الاشارات و التنبیهات، تصحیح: مجتبی زارعی، قم: ب‍وس‍ت‍ان‌ ک‍ت‍اب‌.
  • پترسون، مایکل(1389)، عقل و اعتقاد دینی، ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، چ7، تهران: طرح نو.
  • خوشنویس، یاسر(1394)، نوخاستگی و آگاهی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  • طباطبایی، سید محمدحسین(1374)، ترجمه تفسیر المیزان، چ5، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامى.
  • ـــــــــــــــــــــــــــــ(1387)، نهایت فلسفه(ترجمه نهایة الحکمة)، ترجمه مهدی تدین، قم: بوستان کتاب قم.
  • ـــــــــــــــــــــــــــــ(1358)، نهایة الحکمة، چ2، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامى.
  • ـــــــــــــــــــــــــــــ(1387)، اصول فلسفه رئالیسم، چ2، قم: بوستان کتاب قم.
  • ـــــــــــــــــــــــــــــ(1414)، بدایة الحکمة، قم: جماعة المدرسین فی الحوزه العلمیة بقم.
  • ـــــــــــــــــــــــــــــ(1426)، أصول الفلسفة، چ3، قم: موسسه امام صادقG.
  • ـــــــــــــــــــــــــــــ(1387)، تعالیم اسلام، قم: بوستان کتاب قم.
  • ـــــــــــــــــــــــــــــ(1428)، مجموعه رسائل العلامه الطباطبائى، قم: انتشارات باقیات.
  • ـــــــــــــــــــــــــــــ(1387)، مجموعه رسائل، قم: بوستان کتاب.
  • ـــــــــــــــــــــــــــــ(1394)، برهان، ترجمه قوام صفری، مهدی، قم: بوستان کتاب.
  • مطهری، مرتضی(1386)، مجموعه آثار، تهران: انتشارات صدرا.
  • پاپینو، دیوید(1395)، طبیعت­گرایی(از دانشنامه فلسفه استنفورد)، ترجمه حسن امیری­آرا، تهران: ققنوس.
  • هراری، یووال نوح(1396)، انسان خردمند، ترجمه نیک گرگین، چ5، تهران: فرهنگ نشر نو.
  • ــــــــــــــــــ(1398)، انسان خداگونه، ترجمه نیک گرگین، تهران: فرهنگ نشر نو.
  • ــــــــــــــــــ(2016م)، سخنرانی هنگام انتشار کتاب هومودئوس.
  • Harari, N , Sapiens: A Brief History Of Humankind, London, Vintage 2014
  • Harari,Y.N , Homo Deus: A Brief History Of Tomorrow, London, Vintage 201