دلالت‌های مبانی کلامی اسلامی در توجیه نظریه «عدالت اقتصادی»

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فقه و معارف اسلامی جامعه المصطفی العالمیه خراسان

چکیده

در نظریه عدالت اقتصادی به طور عمده در رابطه با کیفیت توزیع درآمد، شغل، فرصت‌ها، آزادی‌های اقتصادی، فراغت، حقوق و امتیازها و به‌طور کلی توزیع بهره‌‌مندی‌های اقتصادی میان افراد و گروه‌ها نظریه پردازی می‌شود. در این میان اندیشمندان عدالت پژوه نظریات بسیار متفاوتی ارائه کردند که یکی از منشأهای اختلاف ایشان، تفاوت در مبانی کلامی این نظریات در شناخت مفهوم عدالت اقتصادی است. در این مقاله با روش توصیفی، تحلیلی دلالت‌های مبانی کلامی اسلامی در توجیه نظریه عدالت اقتصادی کاوش می‌شود. در این مقاله این نتیجه به دست آمده است که برخی مبانی کلامی و اعتقادی اسلامی مانند توحید در فاعلیت، توحید در خالقیت و توحید در ربوبیت الهی دلالت بر این دارد که آنچه می‌تواند حقیقتاً منشأ ایجاد حق اقتصادی در چیزی باشد رابطه فاعلی ذی‌حق در تولید و به وجود آمدن آن است. رابطه طولی میان فاعل‌های مختلف در تولید، سبب تقدم حق فاعل‌های مراتب بالاتر نسبت به حق فاعل‌های مراتب پایین‌تر می‌شود. بر این اساس در نظریه عدالت اقتصادی اسلام؛ خدای متعال در عالی‌ترین مرتبه­ خالقیت و فاعلیت و ربوبیت، یگانه ذی‌حق بالاصاله در عالم وجود است و سایر حقوق اقتصادی باید از جانب او افاضه می‌شود. در نتیجه تنها راه توجیه حقوق اقتصادی در اسلام «اراده تشریعى الهى» است که از طریق کتاب، سنت و عقل قابل کشف است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The implications of Islamic theological foundations in justifying the theory of economic justice

نویسنده [English]

  • sayed mahdi moallemi
Assistant professor at the department of jurisprudence and Islamic teachings, Al Mustafa International University, Khorasan
چکیده [English]

The quality of distribution of income, jobs, opportunities, economic freedoms, leisure, rights and privileges and generally the distribution of economic benefits among individuals and groups is theorized in the theory of economic justice. In the meantime, justice scholars presented very different theories, and one of the sources of their disagreements is the difference in theological foundations of these theories in understanding the concept of economic justice. The implications of Islamic theological foundations in justifying the theory of economic justice are explored in this article with a descriptive-analytical method. The results obtained indicate that some Islamic theological foundations such as monotheism in action, monotheism in creation and monotheism in divine lordship imply that what can truly be the source of creating economic rights in something is the productive relationship between the subject and the owner of the right. Longitudinal relationship between different actors in production is the reason why the rights of actors of higher levels take precedence over the rights of lower levels. Based on this, in the economic justice theory of Islam, the Almighty God, in the highest level of creativity, efficacy and lordship, is the only owner of genuine right in the world of existence, and other economic rights must be granted by Him.

کلیدواژه‌ها [English]

  • economic justice
  • theological foundations
  • justification of knowledge
  • source of knowledge
  • right

مراجع

  • قرآن کریم

    نهج البلاغه

    • ابن مسکویه، احمدبن محمد(1398)، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، بیروت: [بی‌نا].
    • احمدى، بابک(1373)، مدرنیته و اندیشه انتقادى، تهران: نشر مرکز.
    • آملی، سیدحیدر(1368)، جامع الأسرار، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
    • تاجیک نشاطیه، نرگس(1385)، مفهوم عدالت در اندیشة جان استوارت میل، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
    • جهانیان، ناصر(1389)، «نظریه جامع عدالت»، مجله فلسفه دین، ش6.
    • جوادی آملی، عبدالله(1385)، فلسفه حقوق بشر، قم: نشر اسراء.
    • شمس، منصور(1384)، آشنایی با معرفت شناسی، تهران: طرح نو.
    • صدرالمتألهین، محمدبن ابراهیم(بی‌‎تا)، شرح اصول کافی ، ؟؟؟؟؟
    • عسقلانی، احمدبن حجر(1348)، فتح الباری، مصر: المطبعة البهیة.
    • کاتوزیان، ناصر(1383)، مبانی حقوق عمومی، تهران‌: میزان‌.
    • کاشانی، فیض(1350)، وافی، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
    • کاشف الغطاء، علی‌بن محمدرضا(1331)، النور الساطع فی الفقه النافع، نجف اشرف: مطبعة الآداب.
    • کاپلستون،فردیریک(1375)، تاریخ فلسفه، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی و سروش.
    • کانت، ایمانوئل(1381)، دین در محدوده عقل تنها، ترجمه منوچهر صانعی دره‌بیدی، تهران: نقش و نگار.
    • گندم‌کار، رضا حسین(1386)، مبنا و هدف حقوق، مجله پژوهش‌های فلسفی کلامی، ش 33.
    • لشکری، علیرضا(1394)، مبانی عدالت اجتماعی از دیدگاه اسلام، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • مارکس، کارل(1379)، سرمایه، ترجمۀ ایرج اسکندری، تهران: نشر فردوس.
    • مارکس، کارل و فردریش انگلس(۱۳۵۹)، ایدئولوژی آلمانی، ترجمۀ زوبین قهرمان، تهران: یاور.
    • محمودی، مهدی و رحیم حاصلی(1397)، «مبانی انسان‌شناسی آرمان‌شهر مهدوی در قرآن کریم»، مجله پژوهش‌های مهدوی، ش 27، ص210-191.
    • مصباح یزدى، محمد تقى(1993م)، سخنرانی کنفرانس تشیع؛ فیلادلفیا، برگرفته از پایگاه اطلاع رسانی آثار علامه محمد تقی مصباح یزدی.
    • ـــــــــــــــــــــــــــ(1380)، نظریۀ حقوقی اسلام، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی9.
    • ـــــــــــــــــــــــــــ(1392)، حقوق و سیاست در قرآن، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی9 .
    • نراقی، محمد مهدی(1209ق)، جامع السعادات، نجف اشرف: جامعة النجف الدینیه.
    • نوروزی، ابوذر(1397)، پایان‌نامه مبانی کلامی عدالت اجتماعی در اسلام، مقطع دکتری، دانشگاه تهران: پردیس فارابی دانشکده الهیات.
    • هابرماس، یورگن(1380)، جهانى‌شدن و آینده دموکراسى، ترجمه کمال پولادى تهران: نشر مرکز.
    • واعظی،احمد(1384)، «عدالت صوری، عدالت محتوایی»‏، مجله علوم سیاسی،(پیاپی 29)، ش1.
    • ـــــــــــــــ(1388)، نقد و بررسی نظریه‌های عدالت، قم:‌ انتشارات موسسه آموزشی و پ‍ژوهشی امام خمینی9.
    •  
    • Arons, Eric(2009), Hayek versus Marx, Routledge: New York.
    • Bailey, Kenneth D.(1994), Typologes & Taxpnomies:An Introduction to Clasification Techniques, Techniques Oaks, Sage Publication, California.
    • Hayek, F.V.(1976), The Mirage of Social Justice, Routledge: New York.
    • Hume, David,(1988), Treatise on Human Nature, Edited by L. A. Seldy-Biggi, Clarendon Press, Oxford
    • Hume, David,(1988), Treatise on Human Nature, Edited by L. A. Seldy-Biggi, Clarendon Press, Oxford
    • Sen, Amartya(2010), The Idea of Justice, Penguin, London

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار