تحلیلی بر محتوای رساله «الرّد علی الرافضه»؛ (ردیه‌ای کهن با رویکرد کلامی، عرفانی)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد رشته شیعه شناسی، دانشگاه میبد، میبد، ایران

2 استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد، میبد، ایران

3 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد، میبد، ایران

چکیده

ابوعبدالله محمد بن علی ملقب به «حکیم»، عالمی از سده سوم و برآمده از بوم ترمذ است. افزون بر آثار متعدد در حوزه زهد و عرفان، رساله‌ای به نام «الرّد علی الرافضه» از او برجای‌مانده که اثری کلامی و از نوع «ردیّه» است. در برگ‌های باقی مانده از تک‌نسخه خطی این رساله، مسئله جانشینی پیامبر(ص) محور بحث قرار گرفته است. حکیم ترمذی در این رساله برای تقویت دیدگاه عامّه، به این امور متوسل شده است؛ اجماع صحابه در ترتیب خلفای راشدین، وجود نداشتن نص بر جانشینی با تأویل آیه ولایت و حدیث غدیر، محتمل ندانستن خطای صحابیان در تبعیت از پیامبر(ص) و ادعای سکوت و حتی رضایت امام از حکمرانی خلفا. در نوشتار حاضر سعی بر آن است به روشی توصیفی ـ تحلیلی، ضمن معرفی این رساله، مدعیات حکیم ترمذی و نقش پیش‌فرض‌های کلامی او مورد نقد و بررسی قرار گرفته و اشکالات وی به عقاید شیعه پاسخ داده شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An analysis of the content of the treatise "Al-Rad Ala al-Rafidhah"; an ancient rejection with a theological-mystical approach

نویسندگان [English]

  • fatemeh mousavi 1
  • najaf yazdani 2
  • yahya mirhoseini 3
1 MA student of Shi’a studies, Meibod University.
2 Assistant professor at the department of philosophy and Islamic Hikmah, Meibod University.
3 Associate professor at the department of the Quranic and Hadith science, Meibod University.
چکیده [English]

Abu Abdullah Muhammad ibn Ali, nicknamed "Hakim", is a scholar from the third century who came from the land of Tirmidh. In addition to numerous works in the field of asceticism and mysticism, he has left a treatise called "Al-Rad Ala al-Rafidhah" which as its title suggests, is a theological work of the type of "Rejection". Although this treatise is very old, it has been neglected, abandoned in scholarly circles, and nothing is documented about it; there is no mention of it even in the introduction of rejections against Shi’a. In the remaining pages of the manuscript of this treatise, the issue of the succession of the Prophet (PBUH) is discussed and Hakim Tirmidhi has resorted to these reasons to strengthen the viewpoint of the Sunnis: Consensus of the Companions about the order of the Righteous Caliphs, negation of any explicit Hadith for succession by justifying the verse of Wilayah and Hadith of Ghadir, the impossibility of the Companions’ fault in obeying the Prophet (PBUH) and the Imam's silence and even satisfaction with the rule of the caliphs. In the present article, in a descriptive-analytical way, while introducing this treatise, it is tried to point out and criticize the claims and theological presumptions of Hakim Tirmidhi and answer his critiques of Shi’a beliefs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Al-Rad Ala al-Rafidhah
  • Hakim Tirmidhi
  • Kalam
  • Shia
  • Succession of the Prophet
  • قرآن کریم

    • نهج البلاغه(1414)، بر اساس نسخه صبحی صالح، قم: انتشارات هجرت.
    • آلوسى، محمود(1415)، روح المعانى فی التفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
    • آقانوری، علی(1390)، خاستگاه تشیع و پیدایش فرقه‌های شیعی در عصر امامان، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    • ابن بابویه، محمد بن علی(1362)، الخصال، ج2، قم: انشارات جامعة المدرسین.
    • ابن ابی الحدید، عبد الحمید(1404)، شرح نهج البلاغه، قم: مکتبة آیت الله العظمی المرعشی النجفی.
    • ابن ابی الفداء، اسماعیل بن علی(بی‌تا)، تاریخ أبی الفداء المسمی المختصر فی الاخبار البشر، بیروت: دار الکتب العلمیه.
    • ابن بطریق، یحیی بن حسن(1406)، خصائص الوحى المبین، تهران: وزارت ارشاد اسلامى.
    • ابن جوزی، سبط بن جوزی حنفی(1418)، تذکرة الخواص من الأمة فی ذکر خصائص الأئمة، قم: منشورات الشریف الرضی.
    • ابن سعد، محمد(1410)، الطبقات الکبرى، به کوشش محمد عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
    • ابن عساکر، علی بن حسن(1415)، تاریخ مدینة دمشق. به کوشش علی شیری، بیروت: دار الفکر.
    • ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم(1969م)، المعارف، به کوشش ثروت عکاشة، قاهره: دار المعارف.
    • ابن کثیر، اسماعیل بن عمر(1408)، البدایة و النهایة، به کوشش علی شیری، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    • ابن ماجه، محمد بن یزید(بی‌تا)، سنن، به کوشش محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت: دار الفکر.
    • ابن عدی، عبدالله(1409)، الکامل، به کوشش یحیی مختار غزاوی، بیروت: دار الفکر.