روی‌کردی چندوجهی و قرآن‌محور به الهیات سلبی و ایجابی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه و اخلاق، دانشگاه پیام نور، تهران جنوب

چکیده

«الهیات سلبی» و «الهیات ایجابی»، معمولاً، به‌عنوان دو نظریه یا دو روی‌کرد متضاد معرفتی و زبانی به خداوند، اوصاف و ویژگی‌های او در نسبت با انسان معرفی شده‌اند. مشهور است که الهیات سلبی خداوند، اوصاف و اسماء او را غیرقابل شناخت و غیرقابل گفتگوی ایجابی توسط انسان می‌داند و الهیات ایجابی خداوند، اوصاف و اسماء او را توسط انسان شناختنی و گفتگو کردنی می‌شمرد. اما دلیلی وجود ندارد تا الهیات سلبی و ایجابی را به دو بعد یا دو وجه معرفتی و زبانی محدود کنیم، برعکس شواهدی در آثار فیلسوفان و متکلمان متأله وجود دارد که نشان می‌دهد آن دو الهیات می‌توانند ابعاد و وجوه هستی‌شناختی و عمل‌شناختی هم داشته باشند. این مقاله با بهره‌گیری از روش توصیفی و تحلیلی، ابتدا کوشش می‌کند، با ذکر شواهدی از آراء فیلسوفان و متکلمان برجسته مغرب زمین، به توضیح، مستندسازی و توجیه ابعاد چهارگانه الهیات سلبی و ایجابی بپردازد. پس از آن، با تکیه بر آیات قرآن کریم، یک الهیات چند وجهی را با وجوه معرفت‌شناختی، زبان‌شناختی، عمل‌شناختی، و هستی‌شناختی، معرفی و پیش‌رو قرار دهد. این الهیات، در همه وجوه، نسبت به ذات و ذاتیات خداوند سلبی اما نسبت به اسماء خداوند ایجابی است. براساس روی‌کرد الهیاتی ایجابی چند وجهی قرآنی اتخاذ شده در این مقاله، نخستین مرحله برای ارتباط انسان با خدا معرفتی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Multifaceted And Quranic Based Approach to Negative and Positive Theology

نویسنده [English]

  • Mohammad Ali Abbasian Chaleshtori
Associate Professor, Department of Philosophy and Ethics, Payame Noor University, South Tehran
چکیده [English]

"Negative theology" and "positive theology" are usually introduced as two opposing epistemic and linguistic theories or approaches to God and His attributes in relation to man. Negative theology considers God and His attributes to be unknowable and not expressible in words by man, and positive theology considers God and His attributes to be knowable and expressible in words. According to this article, negative and positive theologies, in addition to epistemic and linguistic dimensions or aspects, also include ontological and pragmatic dimensions and aspects. This article, by using a descriptive and analytical method and by citing some evidences from the views of some prominent philosophers and theologians of the West, first, tries to establish and justify the four dimensions of a negative and positive theology. And then, tries to introduce a multifaceted theology based on the verses of the Holy Quran, with epistemological, linguistic, pragmatic, and ontological aspects. This theology, in all of its aspects, is negative towards the Essence and Essential Attributes of God but positive towards the Names of God. According to the positive multifaceted Qur'anic theological approach adopted in this article, the first step for man's relationship with God is cognitive.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Negative Theology
  • Positive Theology
  • Essence of God
  • Essential Attributes of God
  • Names of God

مراجع

  • قرآن الکریم

    نهج‌ البلاغه(صبحی صالح)

    • ابن‌سینا، حسین بن عبدالله(1391)، التعلیقات، مقدمه، تحقیق و تصحیح سید حسین موسویان، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
    • ابن منظور، محمد بن مکرم(1419ق)، لسان العرب، ج6، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    • جوادی آملی، عبدالله(1394)، تسنیم، تفسیر قرآن کریم، ج13، قم: مرکز نشر اسراء.
    • حجتی، محمد باقر(1383)، «پژوهشی درباره واژه‌های «اسم» و «الله»»، مطالعات اسلامی، ش65 و 66.
    • راغب اصفهانی، حسین بن‌محمد(1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دار القلم، نرم‌افزار قاموس النور.
    • صدرالمتالهین، محمدبن ابراهیم(1360)، اسرار الآیات، تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
    • صدوق، محمد بن علی(1398ق)، التوحید، تحقیق سید هاشم حسنی طهرانی، قم: منشورات جماعۀ المدرسین.
    • طباطبایی، سید محمد حسین(1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج1، 3، 8، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
    • طبرسی، ابی علی الفضل بن الحسن(1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج1-2، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
    • طنطاوی، محمد سید(1997م)، التفسیر الوسیط، ج4، قاهره: دار نهضه.
    • فخر رازی، محمد بن عمر(1420ق)، التفسیر الکبیر، ج12، بیروت: دار الکتب العلمیه.
    • قونوی، صدرالدین(1374)، مفتاح الغیب، تهران: انتشارات مولی.
    • کلینی، محمد بن یعقوب(1380)، اصول الکافی، ج1، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    • مغنیه، محمد جواد(1981م)، تفسیر الکاشف، ج2، بیروت: دار العلم للملایین.
    • Aquinas, Thomas, Summa Contra Gentiles.(SCG), vol. I, trans. Anton Pegis, Notre Dame: University of Notre Dame Press, 1975.
    • Augustine, Saint, On The Trinity, in The Works of Saint Augustine: A Translation for the 21st Century, trans, and notes, Edmund Hill, John E. Rotelle, New York: New City Press, 1990.
    • Bunnin, Nicholas, And Yu, Jiyuan, The Blackwell Dictionary of Western Philosophy, Wiley: Blackwell, 2004.
    • Cross, Richard, Duns Scotus, New York, Oxford University Press, 1999.
    • Eckhart, Meister, Sermons and Treatises, 3 vols, in The Complete Mystical Works of Meister Eckhart, trans. and ed. M. O’C. Walshe, rev. Bernard McGinn, New York: Crossroad Pub. Co, 2009.
    • Hamilton, Edith, and Huntington carins,eds, The Collected Dialogues of Plato,.(Republic) Princeton, New Jersey: Princeton University Press, 1961.
    • Kant, Immanuel, Critique of Pure Reason, trans. N. Kemp Smith, New York: St Martin's Press, 1965.(1781)
    • ____ ____, Critique of Practical Reason, trans. L. W. Beck, New York: Liberal Arts Press, 1965.(1788)
    • Kierkegaard, Soren, Concluding Unscientific Postscript to Philosophical Fragments, Vol. I, ed. and trans. Howard V. Hong and Edna H. Hong, Princeton: Princeton University Press, 1992.(1846)
    • ___ ___, Christian Discourses, trans. H. V. Hong, E. H. Hong. Princeton: Princeton University Press, 1997.(1848)
    • ___ ___, The Sickness Unto Death, trans. Alastair Hannay, New York: Penguin Books, 2004.(1849)
    • Plantinga, Alvin, Warranted Christian Belief, New York: Oxford University Press, 2000.
    • Plotinus, The Enneads, trans. Stephen MacKenna, abr. and ed. John Dillon, London: Penguin Books, 1991.
    • Scotus, John, Eriugena, Periphyseon, The Division of Nature, trans. Inglis Sheldon-Williams and John J. O’Meara, Montreal: Bellarmin, 1987.
    • "Apophatic Theology." New Catholic Encyclopedia. . Encyclopedia.com. 8 Mar. 2017
    • http www.encyclopedia.com

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار