این نشریه از کمیته اخلاق در انتشار (COPE) موجود در publicationethics.org پیروی میکند و به شدت به آن پایبند است و با بالاترین استانداردهای اخلاقی مطابق با قوانین اخلاقی مطابقت دارد.
منابع
http://publicationethics.org/resources/code-conduct
http://publicationethics.org/resources/flowcharts
http://publicationethics.org/resources/guidelines
همه نویسندگان به منظور اطمینان از رعایت تمام دستورالعمل‌‌های اخلاقی در دست‌‌نوشته‌‌های ارسال شده به مجله باید بیانیه نویسنده را درج کنند که تأیید میکند تمام دستورالعمل‌‌های اخلاقی در تحقیق ایشان رعایت شده است.
اخلاق نشر
اصول اخلاقی انتشار مقاله
1- این نشریه به قوانین اخلاق در نشریات تابع قوانین کمیتۀ اخلاق در انتشار (COPE) احترام می‌‌گذراد و از آیین‌‌نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در آثار علمی پیروی می‌‌نماید.
2- تمامی مقالات قبل از ارزیابی در http://www.samimnoor.ir بررسی میشود و در صورت کپی بودن از مرحله ارزیابی خارج می‌‌گردد.
اصول اخلاقی انتشار مقاله
نویسندگان، داوران، سردبیر و هیات تحریریه نشریه «پژوهشنامه کلام» ملزم به رعایت اصول اخلاق حرفه‌‌ای می‌‌باشند.
معنای سرقت علمی
قابل ذکر است مطابق کمیته اخلاق بین‌‌المللی نشر (کوپ) (COPE) مراد از سرقت علمی این است نویسنده مطالب یک اثر چاپ شده یا نشده (مقاله، کتاب، پایاننامه) را (عیناً یا با تغییر در عبارات ولی با حفظ سبک نگارشی نویسنده اول، یا با عبارت و سبکی متفاوت)، یا ایده دیگران را بدون استناد به منبع اصلی، در مقاله خود ذکر کرده باشد. در سرقت علمی تفاوتی نمیکند نویسنده مطالب چاپ شده قبلی خود را بدون استناد به اثر اولیه مجدداً به چاپ برساند یا مطالب چاپ شده یا چاپ نشده دیگران را به چاپ برساند.
در هر صورت استفاده از اثار دیگران بدون آنکه به آنها ارجاع داده شود و تلقی آن به عنوان اثر خود، سرقت علمی محسوب میشود.
مجله «پژوهشنامه کلام» تلاش دارد تا از هر نوع سرقت علمی در مقالات پیشگیری کند. از این‌‌رو همه مقالات، قبل از داوری اولیه توسط سردبیر و مجدداً قبل از چاپ، از طریق سامانه «سمیم نور» اقدام به مشابهتیابی و بررسی سرقت‌علمی مقالات میکند. در صورتی که مشخص شود در مقاله سرقت علمی صورت گرفته است، مقاله در هر مرحله‌ای که باشد رد میشود. اگر بعد از چاپ مقاله مشخص شد نویسندهای مرتکب سرقت علمی شده است؛ مقاله از روی سایت مجله برداشته شده و هیات تحریریه در جریان قرار می‌‌گیرند.
در صورتی که مشخص شود نویسنده عمداً مبادرت به سرقت علمی کرده، مراتب سرقت به اطلاع مسئولین مرتبط دانشگاه می‌‌رسد و با وی برخورد قانونی میشود و در صورتی که مشخص شود سهواً مرتکب سرقت شده، علاوه‌‌بر اینکه نویسنده حق ندارد از این مقاله برای ارتقا یا ترفیع سالانه استفاده کند، مجله دیگر مقالات نویسنده مذکور را پذیرش نخواهد کرد.
وظایف اخلاقی نویسندگان:
1. مسئولیت نهایی محتوای مقاله بر عهده نویسنده (یا نویسندگان) مقاله است. از این‌‌رو، نویسندگان موظفاند با دقت به تفسیر و تحلیل دیدگاه‌‌های خود بپردازند. همچنین مقاله باید حاوی جزئیات و منابع کافی باشد به نحوی که امکان دسترسیِ سایرِ پژوهشگران به مجموعه داده‌های یکسان، جهت تکرار پژوهش وجود داشته باشد.
2. مقاله باید اثری جدید و اصیل باشد؛ یعنی حاصل مطالعات، تجربه‌ها و پژوهشهای خود نویسنده یا نویسندگان باشد. در نتیجه مقاله حاوی کپیبرداری از پژوهشهای دیگران (و لو به صورت مستند) یا تکرار ایدههای دیگران، قابل پذیرش نیست.
3. نویسنده نباید مقاله یا بخشی از آن را همزمان به نشریه دیگری یا برای ارائه در کنفرانس ارسال کند.
4. نویسنده مقاله باید در پژوهش خود از هر نوع رفتار غیر اخلاقی پژوهشی از قبیل: جعل داده‌‌ها، تحریف داده‌‌ها، سرقت علمی، بهره‌‌گیری از دیگران برای انجام پژوهش و ذکر نام خود به عنوان نویسنده، ارسال مجدد مقاله یا بخشی از مقاله خود که در نشریات داخلی یا خارجی به چاپ رسیده است، پرهیز کند.
5. مقاله باید از هر نوع سرقت علمی (از آثار خود یا دیگران، اعم از نقل عبارت یا نقل به مضمون یا سرقت ایده دیگران بدون استناد) عاری باشد و نویسندگان موظفاند قبل از ارسال مقاله به مجله از درستی و صحت کار خود مطمئن باشند (به بخش راهنمای نویسندگان مراجعه کنید؛ مقالات قبل از ارزیابی در سامانه سمیم بررسی می‌‌شوند).
6. نویسندگان موظفاند هر گونه تضاد منافعی را که احتمالا بر نتیجه پژوهش و یا تفسیر یافته‌های آنها تأثیرگذار بوده و یا باعث تعارض احتمالی با منافع سایر مؤسسات یا افراد باشد مطرح کنند. منابع مالی حامی پژوهش نیز باید ذکر شود. (برای دریافت فرم عدم تعارض منافع، به بخش راهنمای نویسندگان رجوع کنید).
7. اگر نویسندهای متوجه اشتباه یا بی‌دقتی مهمی در اثر خود شود، موظف است مراتب را به‌سرعت به سردبیر مجله اطلاع داده و در فرآیند بازبینی و اصلاح مقاله همکاری نماید.
8. نویسنده مسئول باید همزمان با ثبت مقاله، اسامی و اطلاعات همه نویسندگان همکار را نیز در سامانه ثبت کند و پس از آن نام نویسنده دیگری را اضافه نکند.
9. لازم است فرم تعهدنامه توسط همه نویسندگان مقاله امضا و همراه با مقاله ارسال گردد. مسئولیت درستی محتوای مقاله با همه نویسندگان است. (برای دریافت فرم، به بخش راهنمای نویسندگان مراجعه کنید).
10. مقاله باید از هر نوع تبعیض نژادی، قومی، جنسیتی و سیاسی عاری باشد.
11. به‌منظورِ رعایت محرمانه بودن فرایند ارزیابی، نویسندگان باید در مقاله از ارائه هر گونه اطلاعاتی که منجر به شناخته شدن آنها شود پرهیز کنند.
وظایف اخلاقی داوران:
1. داوران باید با بررسی محتوایی و کیفی مقاله به سردبیر و اعضای هیأت تحریریه در پذیرش یا رد مقاله کمک نموده و با ارسال اصلاحیه به نویسندگان در ارتقای سطح کیفی مقاله و مجله سهیم باشند.
2. داور انتخابی می‌‌بایست بلافاصله پس از بررسی خلاصه مقاله، سردبیر نشریه را از تصمیم خود در مورد پذیرش یا عدم پذیرش داوری (به دلیل نبودن موضوع مقاله در حوزه کار داور، کمبود وقت یا ...) مطلع نماید و در صورت پذیرش داوری، مقاله را در زمان مقرر داوری کند.
3. اگر مقاله خارج از حوزه تخصص داور است باید از ارزیابی آن امتناع ورزد.
داوران باید به محرمانه بودن فرایند ارزیابی احترام بگذارند و نباید اطلاعات مربوط به مقاله را قبل، حین و بعد از داوری در اختیار دیگران قرار دهد.
4. داوران باید مقالات را به طور عینی، بیطرف و عادلانه ارزیابی کنند و از جهت‌گیری‌های شخصی در توصیه‌ها و قضاوت‌های خود اجتناب کنند. داوری مقالات می‌‌بایست براساس مستندات علمی و استدلال کافی باشد و با وضوح و روشنی بیان شود و از دخالت دادن مسائل قومی، ملیتی، نژادی، سیاسی، مذهبی و جنسیتی در داوری پرهیز شود.
5. داوران موظفاند منابعی را که نویسنده به آنها ارجاع داده شناسایی و بررسی نمایند. هرگونه نتیجه‌گیری و مباحث مطرح شده باید مستند باشد. همچنین داوران موظفاند درصورت مشاهده هر گونه شباهت یا هم‌پوشانی بین اثر ارسالی و مقاله‌ای دیگر، مراتب را به سردبیر اطلاع دهند.
6. داوران نباید از اطلاعات یا ایده‌هایی که در فرایند ارزیابی به دست آورده‌اند؛ برای منافع شخصی استفاده نمایند. همچنین لازم است از ارزیابی مقالاتی که از نظر آنها مشمول تضاد منافع اعم از منافع مشترک مالی، سازمانی، شخصی و یا هرگونه ارتباط یا پیوندهای دیگر با شرکت‌ها، نهادها یا افراد مرتبط با مقالات است، امتناع کنند.
داوران در صورت آگاهی از هویت نویسنده، بدون اجازه سردبیر نباید مستقیماً وارد بحث با وی شوند.
7. در صورتی که داوران مقاله متوجه شدند مقاله برای نشریه دیگری ارسال شده است یا اینکه مقاله برگرفته از آثار چاپ شده یا چاپ نشده دیگران است باید سردبیر را د رجریان قرار دهند.
داوران باید از به‌‌کارگیری عبارات توهین‌‌آمیز، خشن و غیر علمی در داوری پرهیز کنند.
داوران نباید داوری مقاله را بدون اطلاع سردبیر به شخص دیگری واگذار کنند.
وظایف اخلاقی سردبیران:
1. سردبیر مجله، مسئول اتخاذ تصمیم نهایی در پذیرش یا رد مقالات ارسالی است و این امر با کمک هیأت تحریریه و با رعایت مسائل مربوط به حق کپیبرداری، سرقت علمی، و ... همچنین صلاحدید داوران انجام میگیرد.
2. سردبیران باید پیوسته در جهت ارتقاء سطح کیفی نشریه تلاش کنند.
3. سردبیران باید با برخورداری از آزادی و اختیار و با حفظ استقلال علمی، به انجام وظایف سردبیری از جمله پذیرش یا رد مقالات بپردازند و در این رابطه تحت تاثیر عوامل غیر علمی و غیرتخصصی قرار نگیرند.
4. قضاوت سردبیر درمورد مقالات، باید صرفاً براساس شایستگی علمی باشد. بنابراین، سوگیری شخصی یا در نظر گرفتن ملیت، جنسیت، مذهب و مسائل قومی، نژادی و سیاسی نباید ملاک رد و قبول مقالات به حساب آید.
5. سردبیر و هیأت تحریریه نباید اطلاعات مربوط به مقاله را جز برای داوران، نویسندگان و ویراستاران افشا کنند.
6. آن بخش از مطالب مقالات ارسالی که منتشر نشده‌اند نباید در پژوهش شخصی سردبیر و یا هیأت تحریریه استفاده شوند. اطلاعات و یا ایدههای محرمانه که از طریق ارزیابی مقالات کسب شده‌اند لازم است به طور محرمانه حفظ شوند و برای منافع شخصی استفاده نشوند.
سردبیران همیشه باید استراتژی‌هایی را به منظور بالا بردن کیفیت مقالات، پیشنهاد داده و اجرا کنند.
7. سردبیران باید تلاش کنند پاسخگوی نیازهای مخاطبان و نویسندگان باشند.
8. سردبیران در جهت آموزش اخلاق پژوهش به نویسندگان و مخاطبان کوشا باشند.
9. در انجام وظایف سردبیری معیارهای اخلاقی و عقلانی، تحت‌الشعاع نیازهای مالی قرار نگیرند.
10. سردبیران باید به اصلاحات پیشنهادی داوران و همچنین به پاسخ‌‌های مستدل و منطقی نویسندگان احترام بگذارند.
11. سردبیران موظفاند متناسب با عنوان هر مقاله و با توجه به زمینه تخصصی، داورانی شایسته برای مقالات انتخاب کنند.
12. سردبیران باید مراقب باشند مقاله مشمول کپی رایت و سرقت علمی نباشد (لذا نتیجه ارزیابی سامانه سمیم‌نور توسط دبیر اجرایی مجله برای سردبیرمحترم به مقاله ضمیمه شود).
سرقت علمی
مطابق کمیته اخلاق بین المللی نشر (Cope) مراد از سرقت علمی این است که نویسنده مطالب یک اثر چاپ شده یا نشده (مقاله، کتاب، پایاننامه و ...) را (عیناً یا با تغییر در عبارات ولی با حفظ سبک نگارشی نویسنده اول، یا با عبارت و سبکی متفاوت)، یا ایده دیگران را بدون استناد به منبع اصلی، در مقاله خود ذکر کرده باشد.
در سرقت علمی تفاوتی نمیکند نویسنده مطالب چاپ شده قبلی خود را بدون استناد به اثر اولیه مجدداً به چاپ برساند یا مطالب چاپ شده یا چاپ نشده دیگران را به چاپ برساند. در هر صورت استفاده از آثار دیگران بدون آنکه به آنها ارجاع داده شود و تلقی آن به عنوان اثر خود، سرقت علمی محسوب میشود.
نشریه «پژوهشنامه کلام» تلاش دارد تا از هر نوع سرقت علمی در مقالات پیشگیری کند. از این‌‌رو همه مقالات، قبل از مرحله داوری، از طریق نرم افزار سمیم‌نور مشابهتیابی می‌‌شوند؛ در صورتی که مشخص شود در مقاله سرقت علمی صورت گرفته است، مقاله رد میشود.
اگر بعد از انتشار مقاله مشخص شد نویسندهای مرتکب سرقت علمی شده است، مطابق قوانین با وی برخورد خواهد شد.
سیاست سرقت ادبی
اقتباسی نزدیک از افکار و اظهارات سایر نویسندگان، کپیبرداری در بیان عقاید، تشابهات ساختاری در متن یا نسبت دادن نظرات و نتایج دیگران بدون ارجاع مناسب و یا معرفی آن به عنوان پژوهش علمی اصیل، سرقت ادبی محسوب میشود و سیاست این مجله «مبارزه با سرقت ادبی» است. برای این منظور شباهت از طریق سامانه «سمیم نور» انجام میشود.
سرقت ادبی در بیانی ساده یعنی: استفاده از اثر دیگری بدون نسبت دادن به آنها یا ارائه ایده موجود از شخص دیگری به عنوان اثری جدید و بدیع.
تمام موارد زیر سرقت علمی محسوب می‌‌شوند:
1. جا زدن اثر دیگران به عنوان اثر خویش
2. کپی کردن کلمات یا ایدههای شخص دیگری بدون انتساب
3. دادن اطلاعات نادرست راجع‌‌به منبع
4. تغییر کلمات اما کپی کردن ساختار جمله یک منبع بدون ذکر استناد و انتساب
5. کپی کردن تعداد زیادی از کلمات یا ایده‌‌ها از یک منبع که بیشتر اثر شما را تشکیل می‌‌دهد، چه استناد دهید چه ندهید.
6. تصاویر و أشکال: استفاده از تصویر، شکل و نمودار در اثر خود بدون دریافت مجوز مناسب و ارائه استناد مناسب، سرقت ادبی است. نویسندگان باید در صورت لزوم برای استفاده از هر یک از تصاویر، اَشکال و أمثالهم از صاحب اثر، اجازه کتبی أخذ نمایند.
بررسی شباهت توسط سامانه «سمیم نور»خط مشی مجله دوفصلنامه‌‌ای «پژهشنامه کلام» مبارزه با سرقت علمی است. برای این منظور تطبیق از طریق سامانه «سمیم نور» صورت میگیرد.
سیاست و اقدام علیه سرقت ادبی
1. مجلات بررسی شباهت را بر روی هر مقاله پیش از فرآیند بررسی دوسویه انجام می‌دهند و مراحل زیر بر اساس محتوای شباهت انجام میشود:
2. در صورتی که نسخه خطی شباهت کمتری داشته باشد، برای اصلاح به نویسنده بازگردانده میشود. نویسنده می‌‌تواند پس از حذف تمام شباهت‌‌ها و کار مجدد روی محتوا، نسخه را دوباره ارسال کند. پس از بازنگری به‌‌منظور جلوگیری از هرگونه سرقت ادبی احتمالی و کپیبرداری از هر گونه اطلاعات منتشر شده، بررسی دقیق بیشتری بر روی نسخه بازْارسال‌‌شده انجام خواهد شد.
3. در صورتی که شباهت محتوا بسیار زیاد باشد، نسخه خطی مردود خواهد بود و امکان تجدید نظر و چاپ وجود ندارد.
4. در مواردی که سرقت ادبی در مراحل بعدی کشف گردد، کلیه اقدامات مربوط به جرم سرقت ادبی انجام تلقی خواهد شد. اگر گستره‌‌ی سرقت ادبی پس از انتشار بیش از حد تشخیص داده شود، مقاله حذف خواهد شد.
توصیه برای نویسندگان
1. اشاره همیشگی صحیح به منابع و ایده‌‌ها؛
2. تکمیل و ارسال اطلاعات کتابشناختی کامل مراجع و مستندات؛
3. ذکر کلیه منابع ذکر شده در متن در فهرست کتابنامه و بالعکس؛
4. استفاده از «نقل‌‌قول» در استفاده از کپی بیش از 6 کلمه متوالی؛
اخذ اجازه از سایر نویسندگان/ناشران به‌‌منظور استفاده مجدد از محتوای حفاظت‌‌شده با حق چاپ.
مراحل برخورد با رفتار غیراخلاقی انتشاراتی و پژوهشی
1. دریافت مکتوب اتهام از سوی یک سازمان یا شخصیت حقیقی توسط دفتر مجله؛
2. تشکیل جلسه هیئت تحریریه مجله با حضور نماینده مرکز نشر دانشگاه و بررسی اولیه اتهام
جمع‌‌آوری اسناد و ارزیابی آنها در صورت لزوم و تهیه صورت‌‌جلسه مبنی بر وارد بودن یا نبودن اتهام؛
3. ارسال اتهام به نویسندگان مورد اتهام و درخواست پاسخ در مدت زمان مشخص شده
بررسی جواب متهمین در جلسه هیئت تحریریه مجله با حضور نماینده مرکز نشر دانشگاه و تصمیم‌‌گیری نهایی؛
4. ارسال تصمیم به شاکی و متهم به همراه پیشنهادهای تنبیهی در صورتی تشخیص اتهام وارده؛
5. اطلاع‌‌رسانی به بالاترین مقام پژوهشی سازمان محل فعالیت متخلفین.