تحلیل انتقادی برداشت کثرت گرایی از آیه ششم سوره کافرون، بر اساس شیوه فهم درون‎متنی و برون‏متنی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

مساله کثرت گرایی در اعتقاد نظری و برنامه عملی از مسائل قدیمی تاریخ مواجهه با ادیان است که در دوره های اخیر به جهت اسباب و اغراض مختلف مجدا مورد توجه و بحث قرار گرفت. کثرت گرایی معانی و ابعاد مختلف دارد و طرفدارن کثرت گرایی در اثبات آن به ادله ای از جمله مضامین دینی و آیات قرآنی تمسک کرده اند، یکی از آیاتی که کمتر مورد بحث قرار گرفته، آیه ششم سوره کافرون: «دین شما برای شما و دین من برای من» است. طرفداران کثرت گرایی معتقدند این آیه کثرت گرایی در حقانیت و صدق را تأیید نموده، برای ادیان و اعتقادات مختلف بهره ای از صدق قائل شده و کثرت ادیان را پذیرفته است. سئوال تحقیق این است که آیا مبتنی بر شیوه های رایج فهم قرآن، برداشت این مدعا از آیه صحیح است و بر فرض اشکال، چه نقدی بر آن وارد است؟ در این مقاله به روش تحلیلی، ضمن توضیح روش برداشت درونی و بیرونی، برداشت کثرت گرایی را از جهت انطباق با این دو شیوه مورد بررسی قرار داده و نشان دادیم که چنین برداشتی نه با تکیه بر سیاق و قرائن درونی و نه با اتکا بر قواعد عام بیرونی، قابل قبول نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Critical Analysis of the Pluralist Interpretation of Q. 109:6 (Sūrat al-Kāfirūn) in Light of Intratextual and Extratextual Approaches

نویسنده [English]

  • Gholamali Moqaddam
Assistant Professor, Department of Philosophy and Islamic Theology, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran.
چکیده [English]

The issue of religious pluralism in theoretical belief and practical program represents one of the enduring questions in the history of interfaith encounters that has received renewed attention in recent periods due to various causes and purposes. Religious pluralism encompasses different meanings and dimensions, and proponents of pluralism have relied on various arguments, including religious content and Quranic verses, to establish their position. Many of these claims and their supporting evidence have frequently been subject to examination, critique, and refutation. One verse that has received less scholarly attention is the sixth verse of Sūrat al-Kāfirūn: "To you your religion, and to me my religion" (lakum dīnukum wa-liya dīn). Pluralism advocates maintain that this verse confirms pluralism in truth and veracity, grants various religions and beliefs a share in truth, and accepts the multiplicity of religions. The principal research question is whether, based on conventional approaches to Quranic understanding, this interpretation of the verse is correct, and if problematic, what criticisms may be raised against it? In this article, employing a descriptive-analytical method, we explain two interpretive approaches—namely, the use of internal contextual indicators and reliance on supportive external principles—and examine the pluralistic interpretation of the verse against these two approaches. We attempt to prove the hypothesis that such an interpretation is unacceptable neither through reliance on context and internal indicators nor through dependence on general external principles.

کلیدواژه‌ها [English]

  • verse six of Sūrat al-Kāfirūn
  • religious pluralism
  • critique of pluralism
  • methods of Quranic understanding
  • intertextual comprehension
قرآن کریم (ترجمۀ فولادوند).
ابراهیمی، موسی. (۱۳۹۰). پلورالیسم دینی و قرآن. مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص).‎
‎ابن‏عاشور، محمدطاهر. (۱۴۲۰ق). تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور. مؤسسة التاریخ العربی.‎
‎ابوالفتوح رازی، حسین بن علی. (۱۴۰۸ق). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. بنیاد پژوهشهاى اسلامی.‎
‎ارسطا، محمدجواد. (۱۳۸۱). پلورالیسم دینی و قرآن. فصلنامه علمی پژوهشی قبسات، ۷(۲۳)، ۱۱۲-۱۱۹.‎
‎اسلامی، علی. (۱۳۸۸). پلورالیزم دینی از منظر قرآن. بوستان کتاب.‎
‎اسماعیل‎زاده، ایلقار. (۱۳۹۰). بررسی پلورالیسم نجات از نگاه قرآن. بینات، ۱۸(۱)، ۲۰۴-۲۲۳.‎
‎بابایی، علی اکبر، و دیگران. (۱۳۷۹). روش شناسی تفسیر قرآن. سمت.‎
‎تستری، سهل بن عبدالله. (۱۴۲۳ق). تفسیر التستری. منشورات محمد علی بیضون.‎
‎تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد. (۱۳۶۶). غرر الحکم و درر الکلم. انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.‎
‎ثعلبی، احمد بن محمد. (۱۴۲۲ق). الکشف و البیان المعروف تفسیر الثعلبی. دارإحیاءالتراث العربی.‎
‎جان هیک. (۱۳۷۸). مباحث پلورالیزم دینی. (عبدالرحیم گواهی، مترجم). تبیان.‎
‎جمعی از نویسندگان. (۱۳۷۹). آزادی یا توطئه. انتشارات فیضیه.
‎جوادی آملی، عبد الله. (۱۳۸۷). دین شناسی (چاپ پنجم). (محمد رضا مصطفی پور، محقق). مرکز نشر اسرا.‎
‎حائری طهرانی، علی. (۱۳۳۸). مقتنیات الدرر. دار الکتب الاسلامیة.‎
‎حق‏شناس، علی؛ سامعی، محمد حسین؛ و انتخابی، نرگس. (۱۳۸۳). فرهنگ معاصر هزار انگلیسی- فارسی (چاپ سوم). سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.‎
‎دینوری، عبدالله بن محمد. (۱۴۲۴ق). تفسیر ابن وهب المسمی الواضح فی تفسیر القرآن الکریم. منشورات محمد علی بیضون.‎
‎ربانی گلپایگانی، علی. (۱۳۸۶). تحلیل و نقد پلورالیزم دینی. مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.‎
‎رشیدرضا، محمد. (۱۴۱۴ق). تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار. دار المعرفة.‎
‎زمخشری، محمود بن عمر. (۱۴۰۷ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل. دار الکتاب العربی.‎
‎سبحانی تبریزی، جعفر. (۱۳۸۱). کثرت‌گرایی، یا پلورالیزم دینی. مؤسسه تعلیماتی و تحقیقاتی امام صادق (ع).‎
‎سبحانی تبریزی، جعفر. (۱۳۸۲). روش تفسیر قرآن. قبسات، (۲۹).‎
‎سبحانی، جعفر؛ و رضایی، محمد. (۱۳۹۱). اندیشه اسلامی (ج. ۲). دانشگاه پیام نور.‎
‎سروش، عبدالکریم. (۱۳۷۷). صراطهای مستقیم. مؤسسه فرهنگی صراط.‎
‎سمرقندی، نصر بن محمد. (۱۴۱۶ق). تفسیر السمرقندی المسمی بحر العلوم. دار الفکر.‎
‎طباطبایی، محمدحسین. (۱۳۷۴). ترجمه تفسیر المیزان (چاپ پنجم). دفتر انتشارات اسلامی.‎
‎طبرانی، سلیمان بن احمد. (۲۰۰۸). التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم (الطبرانی). دار الکتاب الثقافی.‎
‎طبرسی، فضل بن حسن. (۱۳۷۲). مجمع البیان فی تفسیر القرآن (چاپ سوم). ناصر خسرو.‎
‎عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه. (۱۴۱۵ق). تفسیر نور الثّقلین (چاپ چهارم). انتشارات اسماعیلیان.‎
‎فخر رازی، محمد بن عمر. (۱۴۲۰ق‏). مفاتیح الغیب‏ (چاپ سوم). احیاء التراث العربی.‎
‎قدردان قراملکی، محمدحسن. (۱۳۸۰). قرآن و پلورالیزم. کانون اندیشه جوان.‎
‎قدردان قراملکی، محمدحسن. (۱۳۸۹). پلورالیزم دینی ناسازگار با قرآن. فصلنامه مطالعات تفسیری، ۱(۳)، ۴۹-۷۸.‎
‎مجلسی، محمد باقر. (۱۴۰۳ق). بحار الأنوار. مؤسسة الوفاء.‎
‎محمدی، رضا. (۱۳۸۶). پلورالیسم و قرآن. انسان پژوهی دینی، (۱۳)، ۴۹-۷۷.‎
‎مشکات، عبدالرسول. (۱۳۹۸). فرهنگ واژه‌‌ها: درآمدی بر مکاتب و اندیشه‌های معاصر. سمت، و اندیشه و فرهنگ دینی.‎
‎مطهری، مرتضی. (۱۳۹۰). مجموعه آثار (ج. ۱: عدل الهی، انسان و سرنوشت، علل گرایش به مادیگری). صدرا.‎
‎مظفر، محمدرضا. (۱۳۸۸). المنطق. اسماعلیان.‎
‎معرفت، محمدهادی. (۱۳۹۲). تاریخ قرآن (چاپ چهاردهم). سمت.‎
‎معرفت، محمدهادی. (۱۴۱۵ق). التمهید فی علوم القرآن. مؤسسه النشر الاسلامی.‎
‎مغنیه، محمد جواد. (۱۴۲۴ق). تفسیر الکاشف. دارالکتب الاسلامیه.‎
‎مکارم شیرازی، ناصر. (۱۳۷۱). تفسیر نمونه (چاپ دهم). دار الکتب الاسلامیة.‎
‎نکونام، جعفر. (۱۳۷۸). روش تفسیر ظاهر قرآن. صحیفة مبین، (۲).‎
‎نیکزاد، عباس. (۱۳۸۹). صراط مستقیم: نقدی بر صراط های مستقیم. پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.‎
‎یوسفی، سحر. (۱۳۹۵). نقد و بررسی مستندات قرآنی مدعیان پلورالیزم. فصلنامه مطالعات قرآنی، ۷(۵۲)، ۷۸-۱۰۲.