نقد برداشت کلامی سیف‌الدین آمِدی از آیه تطهیر بر عصمت اهل‌بیت(ع) در «أبکار الأفکار»

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد و هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه گنبدکاووس

2 دانشیار گروه معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

3 استادیار و مدیر گروه معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

«عصمت» مهم‌ترین شرط امامت از نظر شیعه می‌باشد؛ تعدادی از آیات قرآن به عنوان ادله اثبات عصمت ارائه می‌شود که «آیه تطهیر» یک از این آیات است. اندیشمندان مختلف با رویکردهای گوناگون، تفاسیری از آیه ارائه کرده‌اند. «سیف­الدین آمدی» از جمله عالمانی است که با رویکردی کلامی خوانشی از این آیه ارائه کرده است. وی در کتاب «ابکار الافکار» برای رد عصمت حضرت زهراK دلالت آیه بر عصمت را رد می­کند. متکلمان اشعری پیش از او کسی از آیه تطهیر در رد و یا اثبات عصمت نپرداخته است. همچنین روشی که او استفاده کرده جدید بوده و پاسخی هم به آن داده نشده است. اهمیت مسئله امامت، جایگاه مهم عصمت در مسئله امامت، بی‌پاسخ بودن خوانش آمدی از آیه، روشِ او برای اثبات ادعای خود و نفی دلالت آیه بر مسئله عصمت ائمهD بررسی و نقد نظرات او در این زمینه را ضروری می‌نماید. ازاین‌رو این در این نوشتار سعی بر این بوده است که با رویکرد نقد متن به نقد خوانش «آمدی» از آیه پرداخته شود. در این راستا ابتدا اهتمام به خوانش دقیق «آمدی» از آیه تطهیر و نحوه استفاده او برای رد عصمت، بوده است و در گام بعد با تکیه بر مجموعه‌ای از ادله درون­متنی و برون­متنی به نقد نظر وی پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Criticism of Seifuddin Amedi's theological interpretation of the purification verse on the infallibility of Ahl al-Bayt (AS) in Abkar al-Afkar

نویسندگان [English]

  • Ali noory 1
  • seyed hosain seyed mosavi 2
  • mohammad javad enayati rad 3
1 Faculty member
2 Associate Professor, Department of Islamic Studies, Ferdowsi University of Mashhad
3 Head of Department of Education, Faculty of Theology and Islamic Studies, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Khorasan Razavi
چکیده [English]

Infallibility is the most important condition of Imamate from the point of view of Shia, a number of Quranic verses are presented as proofs of infallibility, the verse of purification is one of these verses. Different thinkers have presented interpretations of the verse with different approaches. Seifuddin Amadi is one of the scholars who has presented a reading of this verse with a theological approach. In his book Abkar al-Afkar, he rejects the infallibility of Hazrat Zahra (pbuh) as the verse indicates infallibility. Before him, none of the Ash'ari theologians discussed the purification verse in refuting or proving infallibility. Also, the method he used is new and has not been answered. The importance of the issue of imamate, the important place of infallibility in the issue of imamate, the unanswerable nature of his reading of the verse, his method to prove his claim and the negation of the verse's implication on the issue of infallibility of the imams (pbuh), make it necessary to examine and criticize his opinions in this field. Therefore, in this article, we want to criticize Aadi's reading of the verse with the approach of text criticism. Therefore, firstly, Amadi's reading of the verse of purification and how he uses it to reject infallibility is presented, then, relying on a set of intratextual and extratextual evidences, Saifuddin Amadi's opinion is criticized.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Innocence
  • creative will
  • abomination
  • purification verse
  • Abkar al-Afkar
  • قرآن کریم
  • ابن­جوزی، عبدالرحمن بن علی(1406)، الضعفاء و المتروکین، تصحیح: قاضی ابوالفداء عبدالله، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • ابن­جوزی، عبدالرحمن بن علی(1422)، زاد المسیر فی علم التفسیر، محقق: عبدالرزاق المهدی، بیروت: دارالکتب العربی.
  • ابن­حزم، علی بن احمد(بی‌تا)، الفصل فی الملل والأهواء والنحل، قاهره: مکتبة الخانجی.
  • ابن­حنبل، احمد بن محمد(1430)، کتاب فضائل الصحابة، تحقیق عباس، وصی‌الله بن محمد، قاهره: دار ابن الجوزی.
  • ابن­حنبل، احمد بن محمد(1416)، مسند أحمد بن حنبل، بیروت: مؤسسة الرسالة.
  • ابن‏کثیر، اسماعیل بن عمر(1419)، تفسیر القرآن العظیم(ابن کثیر)، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.
  • آمِدی، علی بن محمد(1423)، ابکارالافکار فی اصول­الدین، به کوششِ احمد محمد المهدی، قاهره: دارالکتب.
  • ترمذی، محمد بن عیسی(1395ق)، سنن الترمذی، تحقیق احمد محمد شاکر و دیگران، مصر: مطبعه مصطفی البایی الحلبی.
  • جوادی آملی، عبدالله(1379)، تجلی ولایت در آیه تطهیر، قم: نشر اسراء.
  • حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله(1411)، المستدرک على الصحیحین، به کوششِ مصطفى عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  • حسینی طهرانی، محمدحسین(1426)، امام شناسی، مشهد: علامه طباطبایی.
  • حسینی­میلانی، سیدعلی(1421)، آیة التطهیر، قم: الحقائق.
  • حسینی میلانی، سید علی(1372)، الامامه فی اهمّ الکتب الکلامیه، قم: الشریف الرضی.
  • زمخشرى، محمود بن عمر(1407)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتب العربی.
  • ذهبی، شمس الدین(1382ق)، میزان الاعتدال، بیروت: دار المعرفه للطباعة والنشر.
  • سبحانی تبریزی، جعفر(1387)، دانشنامه کلام اسلامی، قم: مؤسسه امام صادقG.
  • شامی، احمد بن محمد(1400)، جنایة الاکوع علی ذخائر الهمدانی، بیروت: دارالنفائس.
  • شوشتری، نورالله بن شریف‌الدین(1409)، إحقاق الحق و إزهاق الباطل‌، قم: کتابخانه عمومی آیت­الله مرعشی­نجفی8.
  • شوکانى، محمد(1414)، فتح القدیر، دمشق:  دار ابن کثیر.
  • طباطبایى، سید محمدحسین(1378)، تفسیر المیزان، ترجمه موسوی همدانی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • طبرانی، سلیمان بن احمد(بی­تا)، المعجم الکبیر، تحقیق: حمدی بن عبدالمجید السلفی، قاهره: مکتبه ابن تیمیه.
  • طبرسى، فضل بن حسن(1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
  • طبرسی، احمد بن موسی(1403)، الاحتجاج، مشهد: نشر المرتضی.
  • طبری، ابن جریر(1403)، تاریخ الطبری المعروف بتاریخ الامم والملوک، تحقیق گروهی از دانشوران، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
  • طبری­آملی، محمد بن جریر(1413)، دلائل الإمامة، قم: بنیاد بعثت.
  • طوسی، محمد بن حسن(1382)، تلخیص الشافی، قم: محبین.
  • ــــــــــــــــــــــــــ(بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  • عاملی، شرف­الدین(1390)، المراجعات، ترجمه میرزاابوالفضل نجم­آبادی، قم: مؤسسه آیت­الله بروجردی.
  • عسکری، سیدمرتضی(بی­تا)، آیة ­التطهیر فی مصادر الفریقین، تهران، نشر مشعر.
  • علامه­حلی، حسن بن یوسف(1982م)، نهج الحق و کشف الصدق، بیروت: دار الکتب اللبنانی.
  • ــــــــــــــــــــــــــــــ(1379)، منهاج الکرامه فی معرفة الامامة، مشهدمقدس: تاسوعا.
  • ـــــــــــــــــــــــــــــــ(1382)، کشف المراد فی شرح تجرید الإعتقاد، قم: مؤسسة الامام­الصادقG.
  • علم الهدی، علی بن حسین(1407)، الشافی فی الامامة، تهران: مؤسسة الصادقۀ.
  • فاضل لنکرانی، محمد(1424)، آیة التطهیر رؤیة مبتکرة، قم: مرکز فقه الائمة الاطهارD.
  • فخر رازى، امام فخرالدین محمدبن عمر(1405)، التفسیر الکبیر(مفاتیح الغیب)، بیروت: دارالفکر.
  • فراهیدی، خلیل بن احمد(1409)، کتاب العین، تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم سامرایی، قم: مؤسسه دارالهجره.
  • فیروزآبادی، محمد بن یعقوب(1426)، القاموس المحیط، بیروت: دار الکتب العلمیه.
  • کلینى، محمد بن یعقوب(1407)، الکافی(ط-الإسلامیة) ،تهران: اسلامیه.
  • محقق­حلی، جعفر بن حسن(1376)، المسلک فی اصول الدین، مشهد: آستانه الرضویه المقدسه، مجمع البحوث الاسلامیه.
  • مزی، یوسف بن عبدالرحمان(1406)، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، بیروت: بشار عواد معروف.
  • مسعودی، ابی الحسن بن علی(1425)، مروج الذهب و معادن الجوهر، بیروت: المکتبه العصریه.
  • مکارم شیرازی، ناصر(1367)، تفسیر نمونه، تهران، مکتبه الاسلامیه.
  • منتظری مقدم، محمود(1391)، منطق(2)، قم: انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
  • واحدی نیشابوری، ابوالحسن علی بن احمد(1415)، الوسیط فی تفسیر القرآن المجید، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • عسقلانی، ابن­حجر(1390ق)، لسان المیزان، محقق: دائرة المعرف النظامیة – الهند، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  • ذهبی، محمد بن احمد(بی­تا)، العبر فی خبر من غبر، محقق على مخطوطتین، أبو هاجر محمد السعید بن بسیونی زغلول، بیروت: دار الکتب العلمیة.