تحلیل رویکرد ابن عربی درباره جایگاه حقیقی و حقوقی امام علی(ع)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی جامعة المصطفی العالمیة نمایندگی خراسان. مشهد. ایران

چکیده

محی‌الدین ابن عربی، مقام ویژه‌ای برای امیرالمؤمنین(ع) قائل است؛ او منزلت امام را فراتر از همه آحاد امت اسلامی و حتی فراتر از انبیای دیگر دانسته و ایشان را با القابی مانند سید عالمیان، پیشوای عالم، سر انبیاء، نور عالم، نزدیک‌ترین مردم به پیامبر(ص) و قسیم بهشت وجهنم خوانده است. او براین باور است که امام علی(ع) همراه و ملازم با حق بوده و فهم ویژه قرآن به ایشان عطا شده است و بر سایر خلفا برتری دارد. در این مقاله با روش توصیفی، تحلیلی و میان رشته‌ای، همه مقامات یاد شده و ویژگی‌های ممتاز و جایگاه حقیقی و حقوقی امام علی(ع) در اندیشه ابن عربی مورد واکاوی قرار گرفته است. حاصل پژوهش اینکه مقام شامخی که شیخ برای امام علی(ع) قائل است جز برای حضرت ختمی مرتبت(ص) برای هیچ احدی چنین عظمت و منزلتی قائل نیست. او در واقع امامت باطنی وجایگاه حقیقی امام را که بسا رفیع‌تر از امامت ظاهری است، آشکارا پذیرفته است و در پاره‌ای از آثار خود از امامت ظاهری آن جناب نیز سخن گفته و آن را در مواردی به صورت غیر مسقیم و با کنایه بیان کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The status of Imam Ali (peace be upon her) in Ibn Arabi's thought

نویسنده [English]

  • mohammad mozaffari
Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Razi University, Kermanshah, Iran
چکیده [English]

Mohi al-Din Ibn Arabi has a special position for Amir al-Mu'minin (a.s.). He considers the dignity of Imam (a.s.) above all the members of the Islamic Ummah and even beyond other prophets, Seyyed al-Alamian, leader of the world, head of the prophets, light of the world, the closest people to the Prophet. He believes that Imam Ali (a.s.) is the companion of the truth, the infallible, the Qasim of heaven and hell, he has been granted a special understanding of the Qur'an and is superior to other caliphs. In this article, all the mentioned authorities and other distinguished features of that Imam, Ibn Arabi's explanation and approach regarding the real status and legal position of Imam Ali (AS) have been analyzed and it has been concluded that the position of Shamkhi that the Sheikh holds for Imam Ali (AS) does not hold such greatness and dignity for anyone except Hazrat Khatami (PBUH). In fact, he has openly accepted the inner imamate of Imam (a.s.), which is much higher than the outward imamate, and in some of his works, he has also spoken about the outward imamate of that noble, and in some cases he has expressed it indirectly and ironically.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Ali
  • the dignity of Imam Ali
  • the chief prophets
  • the chapter on prophetic knowledge
  • Imam al-Alam
  • ابن سبعین عبدالحق بن ابراهیم بن محمد(1428)، رسائل ابن سبعین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  • ابن شداد، بهاءالدین(1994)، النوادر السلطانیه، تحقیق جمال‏الدین، قاهره: مکتبة الخانجى.
  • ابن عربی، محی‌الدین(بی‌تا/ نسخه خطی)، الدر المکنون و الجو المصون فی علم الحروف، نسخه خطی آستان قدس، شماره نسخه33462.
  • ـــــــــــــــــــــــ(1293ق/ 1995م)، الفتوحات المکیة، 4جلد، بیروت: دار الصادر.
  • ـــــــــــــــــــــــ(1424)، الفتوحات المکیه، 8جلد، بیروت: دار صادر.
  • ــــــــــــــــــــــــ(1392ق/ 1972م)، الفتوحات المکیّه، تصحیح عثمان یحیی، قاهره: [بی‌نا].
  • ــــــــــــــــــــــــ(1473/ 2016)، رسائل، حیدرآباد: [بی‌نا].
  • ــــــــــــــــــــــــ(1365ق/ 1946م)، فصوص الحکم، تحقیق عفیفی، لبنان: [بی‌نا].
  • ــــــــــــــــــــــــ(بی‌تا)، اصطلاحات الصّوفیه، قاهره، [بی‌تا].
  • ابن فارس، احمد بن فارس(1404)، معجم مقاییس اللغة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  • ابن واصل(1953م)،مفرج الکروب فى اخبار بنى ایوب، ج 1، قاهره: [بی‌نا].
  • ابن‏بابویه، محمد بن على(1416)، الخصال، چ5، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی.
  • ابن‏بابویه، محمد بن على(1361)، معانی الأخبار، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  • اخوان الصفاء(1975)، رسائل، بیروت: [بی‌نا].
  • اصفهانی شافعی، ابونعیم احمد بن عبدالله(بی‌تا)، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، ج1، [بی‌جا]:[بی‌نا].
  • الطائی، نجاح(1439)، تفسیر اهل بیتD، ج2، قم: دارالهدی لاحیاء التراث.
  • آشتیانی، سید جلال الدین(1370)، شرح مقدمه قیصرى بر فصوص الحکم، تهران: انتشارات امیر کبیر.
  • آملی، سید حیدر(1352)، المقدمات من کتاب النصوص النصوص، تهران: انستیتو ایران و فرانسه.
  • ــــــــــــــــــ(1352)، نص النصوص فی شرح فصوص الحکم، تصحیح هانری کربن و عثمان یحیی، تهران: [بی‌نا].
  • بدیعی، محمد(1388)، اهل بیت از منظر ابن عربی، مجله کیهان فرهنگی، ش 221.
  • جابر بن‌ حیان()‌، مختار رسائل‌، ج۱، به‌ کوشش‌ پاول‌ کراوس‌، قاهره‌، ۱۳۵۴ق .
  • جامی، احمد(1398ق)، نقد النصوص، تهران: [بی‌نا].
  • جرجانى، سید شریف على بن محمد(1370)، کتاب التعریفات، تهران: ناصر خسرو.
  • جهانگیری، محسن(1383)، محی‌الدین ابن عربی، چ5، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • حسکانی، عبیدالله بن عبدالله(1380)، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ترجمه روحانى، قم: [بی‌نا].
  • حسن‌زاده آملی، حسن(1381)، هزار و یک کلمه، قم: بوستان کتاب.
  • رازی، فخرالدین(1408)، الأربعون حدیث، قم: [بی‌نا].
  • زرین‌کوب، عبدالحسین(1373)، سرّ نی، تهران: [بی‌نا].
  • سبزواری، هادی(2000م)، شرح الأسماء الحسنى، 1جلد، بیروت: دار مکتبة الهلال.
  • سیوطی، جلال‌الدین(1424)، الأتقان فی علوم القرآن، بیروت: دارالکتب عربی.
  • شیرازی، صدرالدین(1380)، الاسفار الاربعه، تحقیق دکتر محمدی، تهران: [بی‌نا].
  • شیرازى، صدر الدین(1383)، شرح اصول الکافی، تهران: [بی‌نا].
  • صبحی، احمد محمود(بی‌تا)، نظریة الامامة لدی الشیعة الاثنی عشریة، [بی‌جا]:[بی‌نا].
  • عاملی، جعفر مرتضی(1402)، ابن عربی سنی متعصب، بیروت: المرکز الإسلامی للدراسات.
  • عسقلانی، ابن حجر(1407)، لسان المیزان، ج5، بیروت: دارالفکر.
  • عطار نیشابوری، فریدالدین(1347)، تذکرة الاولیاء، تصحیح میرزا محمد خان قزوینی، تهران: [بی‌نا].
  • ــــــــــــــــــــــــــــ(بی‌تا)، مظهر العجایب، تهران: [بی‌نا].
  • غراب، محمود(1981)، الانسان الکامل، دمشق: [بی‌نا].
  • قونوى، صدرالدین(2008)، شرح الأسماء الحسنى، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
  • ماسینیون، لویی(1348)، قوس زندگی حلاج، ترجمهی عبدالغفور روان فرهادی، تهران: [بی‌نا].
  • مولوی، جلال‌الدین(1382)، مثنوی، تصحیح نیکلسن، تهران: هرمس.
  • یزدان‌پناه، سید یدالله(1388)، مبانی و اصول عرفان اسلامی، قم: مؤسسه آموزشی و پژهشی امام خمینی9.
  • غراب، محمود(1427)، شرح کلمات الصوفیۀ الرد على ابن تیمیۀ من کلام الشیخ الأکبر، دمشق: دار الکاتب العربى.
  • زبیدى، مرتضى(1414)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دارالفکر.
  • کاشی، عبدالرازق(بی‌تا)، مصطلحات صوفیه، مطبوع با شرح منازل السائرین، چ سنگی، تهران: [بی‌نا].
  • مجلسی، محمد باقر(1403)، بحار الأنوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  • مظفری، سید محمد و حسین غفاری(1396)، عصمت اهل‌بیت از نگاه ابن عربی، پژوهشنامه کلام، ش 7.