بررسی عوامل و آثار نگاه کلامی علامه مجلسی به برخی از فرق و ادیان با تأکید بر بحارالانوار

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 مدیر گروه ادیان و عرفان دانشگاه فردوسی

2 مدرس مدعو دانشگاه حکیم سبزواری

3 عضو هیات علمی گروه ادیان و عرفان دانشگاه فردوسی

چکیده

درباره­ علامه مجلسی و تألیفات او، مطالعات گوناگونی صورت­گرفته­است، اما این پژوهش تلاش می­کند ضمن مراجعه به آثار ایشان و با تأکید بر بحار الانوار، نگاه کلامی علامه را به مباحث ادیان و فرق با ملاحظه روایات، فهم و منعکس کند. از آنجا که عواملی چون مقام شیخ الاسلامی، کرسی علمی، کثرت اصحاب و ملازمان درسی، پیشینه خانوادگی­‌مذهبی و نیز زمینه و زمانه­ای که وی در آن زیسته است جملگی مجلسی را احاطه کرده و احتمالاً در اندیشه کلامی او تأثیراتی برجای نهاده است. جستار پیش­رو شواهدی از حضور موارد مذکور را در مطالعات او جویا شده و کوشیده است تا با استفاده از روش اسنادی و بهره­مندی از شیوه­ی توصیفی­‌تحلیلی، ضمن دستیابی به نوع عملکرد مجلسی در فرق و ادیان، به بررسی تأثیرات عوامل پیش­گفته بر رویکرد کلامی وی بپردازد. نتیجه‌ای که از پژوهش پیش­رو حاصل آمده این است که این عوامل در نوع خوانشی که مجلسی در روایات مربوطه برگزیده، تأثیر نهاده است و ظهور آن را می­توان در مواضع گوناگون از کتاب مزبور مشاهده کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the factors and effects of Allamah Majlesi's theological view to sects and religions with an emphasis on Bihar al-Anwar

نویسندگان [English]

  • mansor motamedi 1
  • Seyyed Hossein Bireae 2
  • Ali Ashraf Emamei 3
1 Director of the Department of Religions and Mysticism of Ferdowsi University
2 Visiting lecturer of Hakim Sabzavari University
3 Faculty Member of the Department of Religions and Mysticism of Ferdowsi University
چکیده [English]

Various studies have been conducted about Allamah Majlesi and his works, but this research while referring to his works and emphasizing on Bihar al-Anwar, tries to understand and reflect Allamah's theological view on the topics of religions and sects considering the Hadiths. Factors such as Sheikh al-Islam position, academic chair, many companions and students, family-religious background, as well as the context and time in which he lived surrounded Majlesi and probably left an impact on his theological thought. The present essay has searched for evidences of the presence of the mentioned factors in his studies and using the documentary and descriptive-analytical method, tried to investigate the effects of the aforementioned factors on his theological approach while achieving the type of his actions in the case of sects and religions. The conclusion of the present research is that these factors have influenced the type of reading that Majlisi has chosen in the relevant narrations, and its emergence can be seen in various parts of the said book.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bihar al-Anwar
  • religions
  • sects
  • theology
  • Majlesi

مراجع

  • قرآن کریم

    • کتاب مقدس(2012)، ترجمه قدیم، انتشارت ایلام
    • ابن منظور، جمال الدین(1414)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
    • افندی، میرزا عبدالله(1389)، ریاض العلماء، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
    • امین، سیدمحسن(1421)، أعیان الشیعه، بیروت: دارالتعارف.
    • بهرام نژاد، محسن(1377)، سفرنامه­های اروپاییان در عصر صفویان، کیهان اندیشه،
    • ش78، قم: مؤسسه کیهان.
    • ترکمان، اسکندر بیگ(1382)، تاریخ عالم‌آرای عباسی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
    • تکتاندرفندریابل، ژرژ(1351)، ایترپرسیکوم،گزارش سفارتی به دربار شاه عباس، ترجمه محمود تفضلی، چ1، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
    • تهرانی، محمد محسن(آقابزرگ)(1403)، الذریعه، بیروت: دارالأضواء.
    • ـــــــــــــــــــــــــــــ(1337)، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، تهران: چاپخانه مجلس.
    • جعفریان، رسول(1382)، «بحار الانوار از زاویه نگاه دایره المعارفی»، فصلنامه مشکوه، ش80، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضویم.
    • ــــــــــــــــــــ(1370)، دین و سیاست در دوره صفوی، قم: نشر انصاریان.
    • ــــــــــــــــــــ(1375)، مقالات تاریخی، قم: نشر الهادی.
    • ــــــــــــــــــــ(1391)، مهدیان دروغین، تهران: انتشارات علم.
    • خاتون آبادی، عبدالحسین(1352)، وقایع السنین و الآعوام، تهران: کتابفروشی اسلامیه
    • محمدصالح(بی­تا)، آداب سنیه، نسخه خطی.
    • خوارزمی، حسین(1377)، شرح فصوص الحکم، قم: نشر دفتر تبلیغات اسلامی
    • دلاواله، پیترو(1348)، سفرنامه پیترو دلاواله، ترجمه شعاع الدین شفا، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    • دوانی، علی(1370)، علامه مجلسی بزرگمرد علم و دین، تهران: انتشارات امیر کبیر.
    • ژاکن، فردریک(1395)، سفربه ایران در قرن هفدهم، مترجم سعیده بوغیری، تهران: شرکت نشر البرز .
    • سیوری، راجر(1378)، ایران عصر صفوی، ترجمه کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز.
    • شاردن، ژان(1335)، سیاحتنامه شاردن، ترجمه محمد عباسی، تهران: انتشارات امیر کبیر.
    • شیبی، کامل مصطفی(1378)، تشیع و تصوف، ترجمه علیرضا ذکاوتی، تهران: انتشارات امیر کبیر.
    • - صادقی، مقصود علی(1379)، «زمینه‌های فعالیت‌های مبلغان مسیحی در ایران»، کتاب ماه دین، ش34، تهران: خانه کتاب ایران.
    • صدوق، محمد بن علی ابن بابویه(1382)، کمال الدین و تمام النعمه، ترجمه منصور پهلوان، قم: نشر مسجد جمکران.
    • طارمی، حسن(1375)، علامه مجلسی، تهران: نشر طرح نو.
    • طبرسی، احمدبن علی(1403)، الاحتجاج علی اهل اللجاج، مشهد: چاپ مرتضی.
    • غفاری‌فرد، عباسقلی(1381)، تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوران صفویه، تهران: انتشارات سمت.
    • فرهانی منفرد، مهدی(1377)، مهاجرت علمای شیعه از جبل عامل به ایران، تهران: انتشارات امیر کبیر.
    • فلسفی، نصرالله(1353)، تاریخ روابط ایران و اروپا در دوره صفویه، تهران: چاپخانه ایران.
    • قمی، شیخ عباس(1414)، سفینة البحار، قم: دارالأسوه.
    • کجوری‌مازندرانی، محمدباقر(1392)، خصائص فاطمیه، قم: اندیشه هادی.
    • کرمانشاهی، آقا احمد(1369)، مرآت الأحوال جهان‌نما، تهران: نشر امیر کبیر.
    • کریمی، علیرضا(1379)، بررسی تطبیقی علم در ایران و اروپای معاصر صفویه، یادنامه مجلسی، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    • کمپفر، انگلبرت(1363)، سفرنامه کمپفر، ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران: انتشارات خوارزمی.
    • لاکهارت، لارنس(1344)، انقراض سلسله صفویه، ترجمه اسماعیل دولتشاهی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    • لوی، حبیب(1339)، تاریخ یهود ایران، تهران: کتابفروشی یهودا بروخیم.
    • مجلسی، محمد باقر(1395)، الاعتقادات(شرح رساله اعتقادات علامه مجلسی)، شرح و تنظیم سیدقاسم علی احمدی، قم: نشر دلیل ما.
    • ــــــــــــــــــــــــ(1403)، بحار الأنوار الجامعة لدُرر أخبار الأئمة الأطهار، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    • ــــــــــــــــــــــــ(1412)، بیست و پنج رساله فارسی(صواعق الیهود و ...)، تحقیق: سیدمهدی رجایی، قم: چاپخانه سیدالشهداءG.
    • ــــــــــــــــــــــــ(بی­تا)، حق الیقین، چ1، قم: انتشارات ذوی القربی.
    • ــــــــــــــــــــــــ(1369)، حلیة المتقین، قم: نشر لقمان.
    • ــــــــــــــــــــــــ(بی­تا)، حیات القلوب، تهران: سازمان چاپ جاویدان.
    • ــــــــــــــــــــــــ(1382)، عین الحیات، تهران: انتشارات قدیانی.
    • ــــــــــــــــــــــــ(1390)،کتاب رجعت، تحقیق: سیدحسن موسوی، قم: انتشارات دلیل ما.
    • ــــــــــــــــــــــــ(1391)، مرآة العقول، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    • مجلسی، ملامحمدتقی(1362)، رساله تشویق السالکین، تهران: نور فاطمهK.
    • مهدوی، سیدمصلح الدین(1379)، زندگینامه علامه مجلسی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    • مهریزی، مهدی(1378)، شناختنامه علامه مجلسی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    • میراحمدی، مریم(1363)، دین و مذهب در عصر صفوی، تهران: انتشارات امیر کبیر.
    • نواب، سیدابوالحسن(1392)، «نقد و بررسی ادله نقلی طهارت و نجاست اهل کتاب»، پژوهش‌های فقهی، دوره نهم، ش4.
    • نوری، حسین بن محمد(1368)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: موسسه آل ‌البیتD.
    • ـــــــــــــــــــــــــ(1419)، الفیض القدسی، قم: نشر مرصاد.
    • Lapidus, Ira Marvin (2002), A history of Islamic societies, Cambridge: Cambridge University Press
    • Momen, Moojan(1985), An Introduction to Shi'iIslam,the U.S.: Yale University Press
    • Moreen, Vera Basch(1992), "Risala-yiSawaiq al-Yahud (The  Treatise Lighming Bolts Against the Jews) by Muhammad Baqir b. MuhammadTaqi al-majlisi", Brill: Die Welt des Islams
    • Thurlkill, Mary F.(2010), Chosen among Women, Mary and Fatima in Medieval Christanity and Shite Islam, the  S.: University of Norte Dame Press
    • https: //iranicaonline.org/articles/majlesi-mohammad-baqer.

     

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار