تحلیلی بر تاثیرپذیری تجسیمی سلفیان از اسرائلیات با تمرکز بر دیدگاه ابن تیمیه

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکده الهیات ومعارف گروه معارف دانشگاه اصفهان

چکیده

بحث تأثیرگذاری عقاید یهودی در جامعه مسلمانان موضوعی است که از همان عصر صحابه با نام اسرائیلیات وجود داشته است. سلفیان ابن‌تیمیه گرا یکی از فرقه‌های تأثیرگذار معاصر هستند و ابن تیمیه نقش مؤثری در شکل‌گیری سلفیان داشته است. هدف این پژوهش پاسخ به این سؤال است که  آیا خداشناسی تشبیهی سلفیان تأثیری از خداشناسی تجسیمی یهودیان گرفته است؟ یهودیان چه نقشی در شکل‌گیری خداشناسی سلفیان داشته‌اند؟ فرضیه پژوهش این است که‌اندیشه تشبیهی سلفیان متأثر از نفوذ فرهنگی یهودیان بوده و باور تشبیهی یک باور وارداتی به جهان اسلام است تا یک عقیده اصیل اسلامی. پژوهش حاضر با روشی اسنادی، تحلیلی تطبیقی در پی اثبات این فرضیه به شباهت‌ها و شواهد و اعترافاتی از تأثیرپذیری خداشناسی تجسیمی سلفیان از یهودیان دست‌یافته است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که اولاً  تفسیر قطعی تأویل‌گرایانه از عقاید و باورهای یهود در بابصفات خبری خداوند ناصحیح است. ثانیاً وجه مشترک باور تجسیمی سلفیان و یهودیان این تصور را ایجاد می‌کند که خداشناسی تجسیمی سلفیان در قالب پذیرش اسرائیلیات منبعث و متأثر از خداشناسی تشبیهی یهودیان بوده است. ثالثاً این همگرایی نظری می‌تواند موجب نوعی همگرایی عملی میان سلفیان تکفیری با یهودیان صهیونیزم باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis on Israʼiliyyat Influence on Salafi Doctrine of Corporeality of God with Emphasis on Ibn Taymiyyah View

نویسنده [English]

  • hamzeh ali bahrami
Assistant Professor, Faculty of Theology and Education, Department of Education, University of Isfahan
چکیده [English]

The topic of Jewish beliefs influencing the Muslim community have existed since the time of the Companions with the name of Israʼiliyyat. The Salafi groups who follow the view of Ibn Taymiyyah are one of the most influential contemporary sects while Ibn Taymiyyah had a magnificent role in forming the Salafi ideology. This research was conducted to answer the following question: Has the allegorical theology of the Salafi been influenced by the Jewish doctrine of God’s corporeality? What role did the Jews play in formation of the Salafi theology?
The hypothesis is that the Salafi allegorical idea is impacted by the cultural influence of the Jews, and the allegorical belief is an imported belief in the Islamic world rather than a genuine one. The research is conducted by a documentary, comparative-analytical approach to prove the hypothesis reaching similarities, evidences, and confessions that indicate Salafi allegorical idea being impacted by the Jewish. The results indicate that, firstly, a definite interpretive exegesis of Jewish beliefs about narrative attributes of God is incorrect. Secondly, the common denominator of the Salafi and Judaic beliefs creates the impression that the Salafi's corporealization theology was originated and impacted by Jewish allegorical theology through acceptance of the Israʼiliyyat. Thirdly, this theoretical convergence could lead to a kind of practical convergence between the Takfiri Salafis and the Zionist Jews.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jews
  • Ibn Taymiyyah
  • Israʼiliyyat
  • قرآن کریم

    • کتاب مقدس(عهد عتیق و عهد جدید)، انتشارات ایلام: ٢٠٠٢م.
    • ابن کثیر، ابوالفداء اسماعیل بن عمر دمشقی(1420ق/ 1999م)، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: سامی بن محمد، چ2، بیروت: دار طیبه للنشر و التوزیع
    • ابن­ أبی‌یعلی، ابوالحسین محمدبن محمد(بی‌تا)، طبقات الحنابله، تحقیق: حامد الفقی، بیروت: دار المعرفه.
    • ابن ­احمد، عبدالله بن احمد حنبل(1406ق/ 1986م)، السنة، محقق: القحطانی، چ1، [بی‌جا]: دار ابن القیم.
    • ابن­بطة العکبری الحنبلی، عبیدالله بن محمد(1994م)، الإبانة، محقق: عثمان عبدالله آدم الأثیوبی، چ2، ریاض: دار الرایه.
    • ابن ‌بطوطه، محمدبن عبدالله(1417ق)، رحلة ابن بطوطة، مغرب: أکادیمیة المملکة المغربیه.
    • ابن­تیمیه(1426ق/ 2005م)، مجموع الفتاوى، محقق: أنور الباز و عامر الجزار، چ3، [بی‌جا]: دار الوفاء.
    • ـــــــ(1490ق/ 1980م)، مقدمه فی أصول التفسیر، بیروت: دار مکتبة الحیاة.
    • ـــــــ(بی‌تا)، مقدمة فی التفسیر، [بی­جا]: [بی‌نا].
    • ـــــــ(1426ق)، بیان تلبیس الجهمیة، تحقیق: مجموعة من المحققین، چ1، [بی‌جا]: مجمع الملک.
    • ــــــــ(1406ق)، منهاج السنة النبویة، تحقیق: د. محمد رشاد سالم، چ1، قاهره: مؤسسة قرطبة.
    • ـــــــــ(1422ق)، جامع المسائل لابن­تیمیه، چ1، تحقیق محمد عزیر شمس، [بی‌جا]: دار عالم الفوائد.
    • ابن­جوزی، ابوالفرج جمال‌الدین(1992م)، دفع شبه التشبیه، تحقیق: حسن السقاف، اردن: دار الاامام النووی.
    • ابن­حبان، محمد ابوحاتم(1993م/ 1414ق)، صحیح ابن حبان، تحقیق: الارنووط، چ2، بیروت: الرساله.
    • ابن­حجر، ابوالفضل احمد عسقلانی(1984م/ 1404ق)، النکت على کتاب ابن الصلاح، محقق: عمیر المدخلی، چ1، المدینة: عمادة البحث العلمی.
    • ابن­حزم الظاهری، علی بن عبدالرحمن(بی‌تا) الفصل فی الملل والاهواء، قاهره: مکتبۀ الخانجی.
    • ابن­حنبل، احمد ابوعبدالله(1999م)، مسند احمد، تحقیق: الأرنؤوط، چ2، قاهره: مؤسسة قرطبه.
    • ابن‌خزیمه، ابوبکر محمد(1994م)، کتاب التوحید، تحقیق: الشهوان، چ5، ریاض: مکتبة الرشید.
    • ابن‌خلدون عبدالرحمن بن­محمد(1988م/ 1408ق)، دیوان المبتدأ، محقق: خلیل شحادة، چ2، بیروت: دار الفکر.
    • ابن­عساکر، علی ­بن ­الحسن(1404ق)، تبیین کذب المفتری، چ3، بیروت: دار الکتاب.
    • ابن‌قیم الجوزی، محمدبن ابی­بکر(1422ق)، مختصر‌ الصواعق‌ المرسله، تحقیق: ابراهیم، قاهره: دارالحدیث.
    • ادوارد، پیترز فرانسیس(بی‌تا)، یهودیت، مسیحیت و اسلام: کلمه و شریعت و قوم خدا، مترجم: حسین توفیقی، قم: حوزه علمیه قم/ مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
    • ابن­منده، محمد بن اسحاق(2001م)، کتاب التوحید، تحقیق: حسن اسماعیل، چ1، بیروت: دارالکتب.
    • ابوریّه، محمود.(بی‌تا)، اضواء علی السنة المحمدیة، قاهره: دارالمعارف.
    • ابی­نعیم، احمد بن عبدالله اصفهانی(۱۳۸۷ق)، حلیۀ الاولیاء و صفات الاوصیاء، بیروت: دار الکتاب العربی
    • اشعری، ابوالحسن علی بن اسماعیل(1426ق/ 2005م)، مقالات الإسلامیین، محقق: نعیم زرزور، چ1، [بی‌جا]: المکتبة العصریة.
    • بخاری، محمدبن اسماعیل(1422ق)، صحیح البخاری، محقق: محمد زهیر، چ1، [بی‌جا]: دار طوق.
    • بزدوی، علی بن محمد(بی‌تا)، اصول البزدوی، کراچی: مطبعه جاوید.
    • بهرامی، حمزه علی(۱۳۹۷)، مبانی تفسیری جریان سلفی، اصفهان: جهاد دانشگاهی دانشگاه صنعتی اصفهان.
    • بیهقی، ابی­بکر احمد بن الحسین(1999م)، الأسماء و الصفات، تحقیق: الکوثری، مصر: المکتبۀ الازهریه.
    • حاکم نیشابوری، ابوعبدالله محمد بن عبدلله(1990م)، المستدرک على الصحیحین، تحقیق: عبدالقادر عطا، چ1، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    • خمیس، محمدبن عبد الرحمن(1419ق)، اعتقاد أهل السنة، چ1، سعودی: وزارة الشئون الإسلامیه.
    • دارقطنی، علی بن عمر(1402ق)، الصفات، تحقیق: عبدالله الغنیمان، چ1، مدینه منوره: مکتبه الدار.
    • دارمی(1995م)، الرد على الجهمیة، چ2، کویت: دار إبن الأثیر.
    • دیاری، محمدتقی(۱۳۸۳)، پژوهشی در باب اسرائیلیات، تهران: نشر سهروردی.
    • ذهبی، محمد حسین(بی‌تا)، التفسیر و المفسرون، قاهره: مکتبة وهبه.
    • ذهبی، شمس‌الدین محمدبن احمد(۱۴۱۳ق)، سیر أعلام النبلاء، چ9، بیروت: موسسۀ الرساله.
    • رشید رضا، محمد(۱۴۱۴ق)، تفسیر المنار، بیروت: دار المعرفه.
    • سیوطی، جلال‌‌الدین عبدالرحمن بن ابی‌بکر(بی‌تا)، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: دارالمعرفه
    • ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ(۱۴۱۴ق)، الدر المنثور فی التفسیر المأثور، بیروت: دار الفکر.
    • شهرستانی عبدالکریم(1404ق)، الملل و النحل، تحقیق: کیلانی، چ2، بیروت: دارالمعرفه.
    • طبری، ابوجعفر محمد(1420ق/ 2000م)، جامع البیان فی تأویل القرآن، محقق: محمد شاکر، چ1، بیروت: مؤسسة الرساله.
    • عثیمین، محمد بن صالح بن محمد(1418ق)، عقیدۀ اهل السنۀ و الجماعۀ، عربستان: وزارت الشون السلامیه.
    • عسکری، سید مرتضی(1357)، نقش ائمه: در احیای دین، تهران: بنیاد بعثت.
    • غزنوی، جمال­الدین احمد(1988م)، اصول ‌الدین، تحقیق: الداعوق، چ1، بیروت: دار البشائر.
    • غنیمان عبدالله بن محمد(1409-1400ق)، شرح کتاب التوحید، مکتبۀ الشاملۀ.
    • قرطبی، ابوعبدالله شمس‌الدین محمد(1384ق/ 1964م)، الجامع لأحکام القرآن(تفسیر القرطبی)، تحقیق: احمد البردونی، چ2، قاهره: دارالکتب المصریه.
    • کوثری، محمد زاهد(2009م)، مقالات الکوثری، مصر: مکتبۀ الازهریۀ التراث.
    • لهیمید، سلیمان بن محمد(بی‌تا)، شرح کتاب التوحید محمد بن عبدالوهاب، عربستان سعودی: رفحاء.
    • محمدقاسمی، حمید(۱۳۸۰) اسرائیلیات و تأثیر آن بر داستان‌های انبیاء در تفاسیر قرآن، تهران: سروش.
    • محمودی، مریم السادات(۱۳۹۷)، ابن میمون و روش مواجهه با آیات تشبیهی عهد عتیق، مشهد: دانشگاه فردوسی.
    • معرفت، محمدهادی(1385)، التفسیر و المفسرون، قم: مؤسسه فرهنگی التمهید.
    • مقدسی، عبد الغنی(1998م)، کتاب التوحید لله،تحقیق: الحایک، ریاض: دار المسلم للنشر.