ناهمسانی امامت شیعی با اقتدارگرایی هابزی؛ نقد انگاره لویاتان اسلامی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، قم

چکیده

نسبت‌سنجی رابطه اصل «امامت» در اندیشه سیاسی شیعه به معنای زعامت سیاسی با «اقتدارگرایی» به‌عنوان شکلی از حکومت، توسط یک طیف از نویسندگان غربی و بومی پیگیری شده است. برخی که حکمرانی امام را اقتدارگرا می‌دانند از ترکیب «لویاتان اسلامی» برای اشاره به آن استفاده می‌کنند و بدون ارائه یک صورت‌بندی علمی و قانع‌کننده، به اثر مهم هابز یعنی «لویاتان» ارجاع می‌دهند. این مقاله از روش تحلیل محتوا بهره می‌گیرد تا همسانی امامت شیعی با اقتدارگرایی هابزی را نقد کند. ازاین‌رو، پس از ارائه یک صورت‌بندی از انگاره «لویاتان اسلامی» بر اساس دیدگاه هابز در توجیه حکومت مطلقه، نادرستی آن را از منظر اندیشه سیاسی شیعه اثبات می‌کند. نتیجه آنکه به دلیل تفاوت اندیشه سیاسی شیعه با دیدگاه هابز در غایت بودن سعادت و زمینه‌ای بودن قدرت، نفی استخدام یکجانبه در وضع طبیعی، اهمیت رأی مردم پیش و پس از تأسیس حکومت، الهی بودن حکومت، ضرورت تألیف کارویژه‌های دینی و دنیوی، تضایف حقوق حاکم و مردم، ضرورت برخورداری حاکم از شرایط ویژه و کاستی در شناخت انسان، ایده «لویاتان اسلامی» مردود است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Inequality of Shiite Imamate with Hobbesian Authoritarianism; Critique of the idea of Islamic Leviathan

نویسنده [English]

  • seyed mohamad hadi moqadasi
Imam Khomeini Institute of Education and Research, Qom, Iran
چکیده [English]

The relationship between the principle of "Imamate" in Shiite political thought, meaning political leadership, and "authoritarianism" as a form of government has been pursued by a range of Western and indigenous writers. Some who consider the Imam's rule to be authoritarian use the compound "Islamic Leviathan" to refer to it and refer to Hobbes' important work, the Leviathan, without providing a convincing scientific formulation. This article uses the method of description and interpretation to critique the similarity of the Shiite Imamate with Hobbesian authoritarianism. Thus, after presenting a formulation of the idea of ​​"Islamic Leviathan" based on Hobbes's view of justifying absolute rule, it proves its incorrectness from the perspective of Shiite political thought. The result is that due to the difference between Shiite political thought and Hobbes's view on the end of prosperity and Being a power is a secondary matter, the negation of unilateral Exploitation in the natural state, the importance of the people's vote before and after the establishment of government, the divinity of government, the necessity of religious and secular features, Mutual rightsof  the ruler and the people, the need for the ruler to have special conditions and shortcomings in Anthropology, the idea of ​​"Islamic Leviathan" is rejected.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Authoritarianism
  • Absolute Government
  • Leviathan
  • Islamic Leviathan
  • Imam
  • Imamate
  • قرآن کریم

    کتاب مقدس(عهد عتیق و جدید)

    • ابن‌بابویه، محمد بن علی(۱۳۸۵)، علل الشرایع، قم: مکتبة الداوری.
    • ابن‌طاووس، علی بن موسی(۱۳۷۵)، کشف المحجة لثمرة المهجة، قم: مرکز النشر التابع لمکتب الإعلام الإسلامی.
    • ابن‌منظور، محمد بن مکرم(۱۴۱۴ق)، لسان العرب، بیروت: دار الفکر.
    • احمدی میانجی، علی(۱۴۲۶ق)، مکاتیب الأئمة:، قم: دارالحدیث.
    • اشمیت، کارل(۱۳۹۷)، لویاتان در نظریه دولت تامس هابز، تهران: پگاه روزگار نو.
    • امین، احمد(۲۰۱۲)، ضحی الاسلام، قاهره: مکتبة الهنداوی.
    • بلک، آنتونی(1386)، تاریخ اندیشه سیاسی اسلام از عصر پیامبر9 تا امروز، تهران: انتشارات اطلاعات.
    • جوادی آملی، عبدالله(۱۳۷۶)، پیرامون وحی و رهبری، تهران: انتشارات الزهرا.
    • ــــــــــــــــــ(۱۳۷۸)، ولایت فقیه: ولایت فقاهت و عدالت، قم: مرکز نشر اسراء.
    • ــــــــــــــــــ(الف)(۱۳۸۸)، تفسیر موضوعی قرآن کریم، قم: مرکز نشر اسراء.
    • ــــــــــــــــــ(ب)(۱۳۸۸)، حق و تکلیف، قم: مرکز نشر اسراء.
    • ــــــــــــــــــ(۱۳۹۰)، نسبت دین و دنیا، قم: مرکز نشر اسراء.
    • خمینی، سیدروح‌الله(۱۳۸۱)، ولایت فقیه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;.
    • سیدرضی(۱۴۱۴ق)، نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، قم: موسسة دار الهجرة.
    • صدرالمتألهین، محمدابن‌ابراهیم(۱۳۸۰)، المبدأ والمعاد، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
    • طباطبایی، سید محمدحسین(۱۴۱۷ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    • طبرسی، فضل‌ابن‌حسن(۱۴۰۸ق)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة.
    • طبری، محمد بن ‌جریر(۱۴۱۵ق)، المسترشد فی امامة أمیرالمؤمنین علی‌ابن‌أبی‌طالب، تهران: مؤسسة الثقافة الإسلامیة لکوشانپور.
    • طوسی، محمدابن‌حسن(1406ق)، الإقتصاد فیما یتعلق بالإعتقاد، بیروت: دار الأضواء.
    • ــــــــــــــــــ(۱۴۱۴ق)، الرسایل العشر، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    • ــــــــــــــــــ(۱۳۸۲ق)، تلخیص الشافی، قم: محبین.
    • ــــــــــــــــــ‫(بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    • علامه حلی، حسن بن ‌یوسف(۱۴۰۹ق)، الألفین فی إمامة مولانا أمیرالمؤمنین علی‌ابن‌أبی‌طالب7، قم: موسسة دارالهجرة.
    • ــــــــــــــــــ(۱۳۸۲)، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد(قسم الإلهیات)، قم: موسسه امام صادق7.
    • علیزاده، حسن(۱۳۸۶)، فرهنگ خاص علوم سیاسی، تهران: انتشارات روزنه.
    • قوچانی، محمد(1391)، لویاتان اسلامی، پایگاه اطلاع‌رسانی اقتصاد ایرانی به آدرس:http://www.ireconomy.ir/fa
    • کاپلستون، فردریک(۱۳۷۰)، تاریخ فلسفه، تهران: انتشارات سروش.
    • کلوسکو، جورج(۱۳۸۹)، تاریخ فلسفه سیاسی، ترجمه‌ خشایار دیهیمی، تهران: نشر نی.
    • کلینی، محمدابن‌یعقوب(۱۴۰۷ق)، الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
    • مجلسی، محمدباقر(۱۴۰۳ق)، بحارالانوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار:، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    • مصباح یزدی، محمدتقی(۱۳۸۰)، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، تهران: چاپ و نشر بین‌الملل.
    • ــــــــــــــــــ(الف)(۱۳۹۱)، مشکات: نظریه سیاسی اسلام، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;.
    • ــــــــــــــــــ(۱۳۹۳)، مشکات: حقوق و سیاست در قرآن، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;.
    • مطهری، مرتضی(۱۳۷۷)، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران: صدرا.
    • مظفر، محمدرضا(۱۳۸۷)، عقائد الإمامیة، قم: انصاریان.
    • مک‌للند، جی‌اس(۱۳۹۳)، تاریخ اندیشه سیاسی غرب، ترجمه جهانگیر معینی علمداری، تهران: نشر نی.
    • مؤمن قمی، محمد(۱۴۲۵ق)، الولایة الإلهیة الإسلامیة أو الحکومة الإسلامیة‌، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
    • نراقی، مهدی بن ‌ابی‎ذر(۱۳۶۹)، انیس الموحدین، تهران: الزهرا{.
    • نصیرالدین طوسی، محمد بن ‌محمد(۱۴۰۷ق)، تجرید الاعتقاد، تهران: مرکز النشر التابع لمکتب الإعلام الإسلامی.
    • ــــــــــــــــــ(۱۳۸۷)، اخلاق ناصری، تهران: خوارزمی.
    • هابز، تامس(۱۳۹۳)، لویاتان، ترجمه حسین بشیریه، تهران: نشر نی.
    • هیوود، اندرو(۱۳۹۰)، درآمدی بر ایدئولوژی‌های سیاسی، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
    • Abrahamian, Ervand.(1993). Khomeinism: Essays on the Islamic Republic. Berkeley: University of California.
    • Adib-Moghaddam, Arshin.(2014). A Critical Introduction to Khomeini. Cambridge: Cambridge University Press.
    • Ahmari, Sohrab.(2009). The Faltering Islamic Leviathan. https://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/tehranbureau/2009/10/the-faltering-islamic-leviathan.html
    • Madelung, Wilferd.(2005). Imamate. In Encyclopedia of religion(Vol. 7, pp. 4393-4397). Farmington Hill: Thomson/Gale.
    • Nasr, Seyyed Vali Reza.(2001). Islamic leviathan: Islam and the making of state power. New York: Oxford University Press.
    • Oxford Advanced Learner’s Dictionary, 8th edition. https://www.oxfordlearnersdictionaries.com.
    • Perlman, Fredy.(1983). Against His-story, Against Leviathan. Detroit: Black & Red.