باز پژوهی منطق مواجهه اهل بیت علیهم السلام با پدیده «الحاد»

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه جامعه المصطفی العالمیه

چکیده

جریان فکری الحاد و زندقه یکی از جریان‌های انحرافی پویا در دوران پیشوایان معصوم: بوده است، به گونه‌ای که تشکیل «حلقه الحاد» را می‌توان ناشی از این جریان دانست. الحاد در زمان ‌ پیشوایان معصوم: بر پایه «حس‌گرایی»، «نفی لایه‌های فرامادی و متافیزیکی» و«شبهات مبتنی بر عقلانیت مغالطه‌محور» استوار بوده است. اهل بیت: با اتکا به شیوه‌های خاصی با الحاد برخورد نموده‌اند. به طور کلی می‌توان سه شیوۀ «اخلاقی»، «صوری»، و «محتوایی» را استخراج نمود. برجسته‌ترین شیوه‌ای صوری «بر انگیختن درونی پرسشگر»، «دفع ضرر محتمل»، «نفی استبعاد» و «استناد به امور در دسترس» می‌باشد. همچنین از روش «معادله معکوس»، «استناد به خویشتن»، «برهان چند سطحی»، «تأکید بر اصل علیت» و استفاده از علوم تجربی و دانش طب» می‌توان به عنوان مهم‌ترین شیوه‌های محتوایی برخورد با الحاد در سخنان اهل بیت: نام برد. در این تحقیق گونه‌های مختلف الحاد و زندقه تبیین شده و سرچشمه‌های الحاد در عصر اهل بیت: نیز کاویده شده است. به طور کلی سه منشأ اساسی را می‌توان برای این جریان برشمرد؛ «فتوحات اسلامی»، «نهضت ترجمه»، «آموزه‌های مسیحیت و یهودیت». در این مقاله با روش نقلی، تحلیلی منطق مواجهه با الحاد باز پژوهی شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Re-Examination of the Ahlulbayt (peace be upon them) Logic in Confronting the Phenomenon of Atheism

نویسنده [English]

  • mostafa azizi alavijeh
Associate Professor, Department of Philosophy, Al - Mustafa International University
چکیده [English]

The rational movement of atheism and heresy has been among the dynamic movements during the time of the infallible Leaders (peace be upon them), in a way that the formation of its base named the Circle of Atheism can be due to such movement. Atheism was based on principles of sensuality, rejection of metaphysical layers, and criticism based on false reasoning. The Ahlulbayt (peace be upon them) encountered the topic of Atheism with specific approaches. Generally speaking three approaches can be deducted from them: Ethical, formal, and content-based.
The most common formal approaches include: “activating the inner sense of questioning”, “avoiding possible danger”, “rejection of improbability”, and “referring to accessible matters”. The most common content-based approaches include: “inverse equation”, “referring back to one’s self”, “multi-layer reason”, “emphasis on principle of causality”, and “use of science and medicine”.
Different types of atheism and heresy and their roots during the time of the Ahlulbayt (peace be upon them) have been reviewed and described in this research. There are three main roots for this movement: “Islamic Conquests”, “Translation Movement”, and “Teachings of Christianity & Judaism”. The logic of confronting atheism and heresy has been re-examined in this article using a narrative-analytical approach.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ahlulbayt (peace be upon them)
  • Atheism
  • Heresy
  • Methodology
  • Sensuality
-        ابن‌فارس، ابوالحسین احمد بن زکریا(1399ق)، معجم مقاییس اللغة، چ1، تحقیق: عبد السلام محمد هارون، بیروت: دار الفکر.
-        ابن منظور(1408ق)، لسان العرب، چ2، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
-        ابن‌بابویه، محمدبن‌علی(1398ق)، التوحید، چ2، تحقیق: هاشم الحسینی، قم: جامعه مدرسین.
-        ـــــــــــــــــــ(1418ق)، الأمالی، چ1، تهران: کتابچى.
-        الازهری، ابی منصور محمد بن احمد(بی‌تا)، تهذیب اللغه، چ1، تحقیق عبدالسلام هارون.
-        بحرانی اصفهانی، عبدالله بن نور الله(1413 ق)، عوالم العلوم والمعارف والأحوال من الآیات والأخبار والأقوال(مستدرک سیدة النساء إلى الإمام الجواد7)، چ1، تحقیق: محمد باقر موحد ابطحی اصفهانی،، قم: مؤسسة الإمام المهدیأ.
-        جوادی آملی، عبدالله(1386)، منزلت عقل در هندسه­ معرفت دینی، قم:  مرکز نشر إسراء.
-        زین‌العابدین، علی بن حسین7(1386ق)، صحیفه سجادیه، چ1، ترجمه موسوی.
-        طباطبایی، محمد حسین(1390ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، چ2، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
-        طبرسی، احمد بن علی‏(1403ق)، الاحتجاج على أهل اللجاج، چ1، تحقیق محمد باقر خرسان، مشهد: نشر المرتضی.
-        طریحی، فخرالدین(1362ق)، مجمع البحرین، چ1، تحقیق احمد حسینی، بیروت: موسسه التاریخ العربی.
-        العجیزی، محمد بن صالح(1435ق)، میلیشیا الالحاد، چ1،  لندن: مرکز تکوین للدراسات و البحوث.
-        عسکری، ابوهلال(1400ق)، الفروق فی اللغه، چ1، بیروت: منشورات دار الآفاق الجدیده.
-        غزالی، ابوحامد(1424ق)، المنقذ من الضلال، چ2، تحقیق محمد محمد جابر، بیروت: دار الفکر.
-        کاپلستون، فردریک(1386)، تاریخ فلسفه، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
-        کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق(1407ق)، الکافی، چ1، تصحیح علی اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
-        مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی(1403ق)، بحار الأنوار، چ3، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
-        مطهرى، مرتضى‏(1377)، مجموعه آثار شهید مطهرى‏، چ7، قم: صدرا.
-        مفضل بن عمر(بی‌تا)، توحید المفضل‏، چ1، تصحیح کاظم مظفر، قم: داوری.
-        یوزف، فان. اس(1397)، کلام و جامعه، چ1، ترجمه فرزین بانکی و احمد علی حیدری، قم: دانشگاه ادیان.