تقریر و ارزیابی چهارگونه دلیل برای اثبات «واجب‌الوجود» در آثار ابن‌سینا

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته الهیات ، گروه فلسفه و کلام اسلامی ،دانشکده علوم انسانی و حقوق ، دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان(خوراسگان)، اصفهان، ایران

2 عضو هیئت علمی( استاد ) دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان). اصفهان، ایران

3 گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه اصفهان

چکیده

دلیل‌های بسیاری برای اثبات وجود واجب‌الوجود در تاریخ دین، فلسفه و کلام اقامه شده‌‌ است؛ دلیل‌هایی که فارغ از موجه‌بودن یا نبودن، بسیاری را قانع کرده و منشأ باور به وجود خداوند در اذهان بسیاری از انسان‌ها شده ‌است. ابن‌سینا نیز از جمله فیلسوفانی است که راه‌های متعددی را برای اثبات وجود واجب‌الوجود پیموده است. از منظر ابن‌‌سینا «مصداق وجود و مصداق موجود»، «مصداق ممکن‌الوجود»، «مفهوم موجود» و «مفهوم واجب‌الوجود» مسیرهای چهارگانه‌ای هستند که به اثبات وجود واجب‌الوجود ختم می‌شوند. این مقاله با ارائۀ تقریری با وضوح حداکثری از این چهار گونه دلیل و تبیین وجوه تمایز بین آن‌ها نشان داده است که تنها در صورت چشم‌پوشی از پاره‌ای ویژگی‌ها در یک سلسلۀ نامتناهی، می‌توان به انتاج دو دلیلی که بر پایۀ «مصداق وجود و موجود» و «مفهوم موجود» استوار هستند اذعان کرد. با این حال و در هر صورت، دلیل‌هایی که بر پایۀ «مصداق ممکن‌الوجود» و «مفهوم واجب‌الوجود» تبیین می‌شوند از اثبات وجود برای واجب‌الوجود ناتوان هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Elucidation & Evaluation of Four Types of Reasons on Proving the Necessary Existent in the Works of Ibn Sina

نویسندگان [English]

  • Alinaghi Eizadi 1
  • Mahdi Dehbashi 2
  • Hamed Naji 3
1 PhD Student in Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Humanities and Law, Islamic Azad University of Isfahan (Khorasgan)
2 Department of Theology, Professor of Philosophy at Isfahan (Khorasgan) Branch, Islamic Azad University Isfahan-, Iran
3 Department of Philosophy, Faculty of Humanities, University of Esfahan
چکیده [English]

Many reasons have been used to prove the Necessary Existent in the history of religion, philosophy, and theology. Reasons that have been able to change people’s minds making them believe in the existence of the Almighty despite of them being justifiable or not. Ibn Sina is among philosophers who has mentioned various ways to prove the existence of the Necessary Existent. According to him the “application of existence and application of being”, “application of possible being”, “concept of existence”, and “concept of Necessary Existent” are the four paths that will lead to prove of His existence. This research elucidates the four reasons comprehensively and identifies their points of differences. It indicates that only two reasons of “application of existence and being”, and “concept of existence” can be submitted to by overlooking some of the qualities of an infinite series. However, the reasons that have been mentioned according to the “application of possible being”, and “concept of Necessary Existent” are incapable of proving the Necessary Existent.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Argument of Truthful Ones
  • Ibn Sina
  • Ontological Argument
  • Infinite Series
  • Proving God’s Existence
-        ابن‌سینا، حسین بن عبدالله(1363)، المبدأ و المعاد، چ1، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامى‏.
-        ــــــــــــــــــــــ(1371)، المباحثات، چ1، قم: بیدار.
-        ــــــــــــــــــــــ(1375)، الإشارات و التنبیهات، چ1، قم: نشر البلاغه‏.
-        ــــــــــــــــــــــ(1379)، النجاۀ، چ2، تهران: انتشارات دانشگاه تهران‏.
-        ابن‌سینا، حسین بن عبدالله(1383)، الهیات دانشنامه علائى‏، چ2، همدان: دانشگاه بوعلى سینا.
-        ابن‌سینا، حسین بن عبدالله(الف)(1404ق)، الشفاء الإلهیات، چ1، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى‏.
-        ابن‌سینا، حسین بن عبدالله(ب)(1404ق)، ‌التعلیقات، چ1، بیروت: مکتب الاعلام الاسلامی.
-        ابن‌عربی، محمدبن‌علی(1422ق)، تفسیر ابن عربی یا تأویلات عبدالرزاق، چ1، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
-        خمینی، سید مصطفی(1418ق)، تفسیر القرآن الکریم، چ1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;.
-        رازی، فخر، محمد بن عمر(1384)، شرح الاشارات و التنبیهات، چ1، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
-        سبحانی، جعفر(1421ق)، مفاهیم القرآن، چ4، قم: مؤسسة الامام الصادق7.
-        سلطان علیشاه، سلطان محمد بن حیدر(1408ق)، بیان السعادة فی مقامات العباده، چ2، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
-        صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم(1981م)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، چ2، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
-        طوسی، نصیرالدین، محمد بن محمد(1375ش)، شرح الاشارات و التنبیهات، چ1، قم: البلاغه.
-        فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی(1415ق)، تفسیر الصافی، چ2، تهران، مکتبة الصدر.
-        مکارم شیرازی، ناصر(1426ق)، نفحات القرآن، چ1، قم: مدرسة الامام علی بن ابی طالب7.
-        نراقی، محمد مهدی(1380)، شرح الهیات من کتاب الشفاء، چ1، قم: کنگره بزرگداشت محققان نراقی.