اثرگذاری و ارتباط کُنشهای ناشایست انسانی با رخدادهای جهان مادی از منظر علامه طباطبایی و شهید صدر

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه فردوسی مشهد

2 عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه

3 دانشجوی دکتری کلام اسلامی جامعۀ المصطفی العالمیه

چکیده

رابطۀ وقوع شر با اعمال انسانی، از دیر باز ذهن اندیشمندان به ویژه متکلمان و فیلسوفان مسلمان را به خود مشغول داشته است. این بحث از جهات مختلفی مورد توجه بوده است، اما در این نوشتار به چگونگیِ تأثیرگذاری افعال ناشایست انسان در وقوع شرّ پرداخته شده است. از آنجا که این مهم با فاعلیت انسان در طبیعت پیوند دارد، نحوۀ ارتباط انسان با طبیعت نیز بررسی شده است. مادی­گرایان با توجه به اینکه به اصل آفرینش باورمند نیستند، نقش افعال انسان در پیدایش رویدادهای ناخوشایند را انکار کرده و آن را یک فرضیۀ دینی دانسته­اند. اشاعره با توجه به رویکرد جبرگرایانه، همۀ پدیده­ها را به خدا نسبت داده و برای انسان فاعلیتی قائل نیستند، اما اندیشمندان معاصر امامیه دیدگاه­های دیگری برگزیده­اند. شهید صدر با طرح نظریه استخلاف، بر این باور است که انسان امانتدار جهان طبیعت است و کنش­های او باید بر اساس قوانین امانتداری که خداوند مقرر نموده است، باشد. علامه طباطبایی نیز با طرح نظریه استخدام و تسخیر، انسان را بخشی از این جهان می­داند که همگی پیرو نظام اسباب و مسببات هستند. این نظام علیت، افزون بر خداوند(به عنوان علت حقیقی)، دارای علل مادی به عنوان علت نزدیک و علل معنوی به عنوان علل میانی است که از آثار کنش­های اختیاری انسان سرچشمه می­گیرد. در این میان گناهان، افزون بر مجازات تشریعی اخروی، آثار تکوینی مادی و فرامادی در دنیا دارند. این پژوهش، ضمن بررسی گفته­ها و ادله، به این نتیجه ­رسیده است که دیدگاه نخست از اولویت برخوردار است.
 
برای دریافت اصل مقاله، از نورمگز و یا مگیران ، آدرس های زیر را کپی و در نوار آدرس مرورگر خود وارد نمایید:
مگیران:
https://www.magiran.com/paper/2193433
نورمگز:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1697608

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effect and Relation of Human Improper Actions on Material World Events from the View of ʿAllāma Ṭabāṭabāī and ʿAllāma Sadr

نویسندگان [English]

  • Seyed Murteza Husseini Shāhroodi 1
  • Javad Raghavi 2
  • Hana alHuwaizi 3
1 Professor of Ferdowsi University
2 عضو هیئت علمی جامعه المصطفی
3 Ph.D of Al-Mustafa International University
چکیده [English]

The relation between evil and human’s actions has been the puzzling question for the minds of scholars especially the Muslim theologians and philosophers for some time. This relation has been discussed through various aspects; however, in this article, the matter of how improper actions effect evil is been discussed, and since this topic is tied with the action of human in nature, the relation of human with nature has been reviewed as well. Since the materialistic do not believe in the principle of the Creation, they reject the role of human’s actions in creating evil incidents and consider it as a religious theory. The Ashʿarites, considering their doctrine of Occasionalism, relate every event to the Almighty and do not consider any role for the will of human. But the contemporary Shia scholars have chosen other views: ʿAllāma Sadr by his theory of Istikhlaf (appointing successors), believes that human is the one trusted with the world of nature and his actions must be according to the rules of the one being trusted, that the Almighty has placed. ʿAllāma Ṭabāṭabāī also by mentioning the theory of Istikhdam & Taskhir, considers the human as part of the world that follows the system of cause and effect. This system of causality, in addition to the Almighty (as the Real Cause), consists of material causes, as the first or close cause, and spiritual causes as the intermediary causes, which are formed by the effects of human’s actions by his or her choice. Among these the sins, in addition to their final punishments, have material and immaterial effects embedded within them in this world that this article concluded through research and review of the views and reasoning that the first view has the priority.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Evil
  • Istikhlaf
  • Causality System
  • Effect of Natural Evil
  • Effect of Ethical Evil
قرآن کریم
-        ابن رشد، محمد بن احمد(بی­تا‏)، الکشف عن مناهج الأدلة فی عقائد الملة، بیروت: مرکز الدراسات الوحدة العربیة.
-        احمد بن یحیی، المرتضی(1394)، البحر الزخار الجامع لمذاهب علماء الأمصار، بیروت: الرسالة.
-        ایجی، میرسید شریف(بی‌تا)، شرح مواقف، قم: شریف الرضی.
-        بریدی، أبیّ(بی­تا)، الحدود و الحقائق، ضمیمه چهار فرهنگ­نامه کلامی، تصحیح محمد تقی دانش­پژوه، مشهد: دانشگاه فردوسی.
-        تفتازانی، سعد الدین مسعود بن عمر(1409ق)، شرح المقاصد، قم: شریف الرضی.
-        جرجانی، سید شریف(1412ق)، التعریفات، تهران: ناصر خسرو.
-        حیدری، سید ­کمال(1386)، دراسة فی الآثار الإجتماعیة و الوجودیّة، قم: دار الصادقین8.
-        خوارزمی، محمود ابن الملاحمی(1386)، الفائق فی اصول الدین، تحقیق و تقدیم: ویلفرد مادونگ و مارنین مکدرمت، تهران: مؤسسه حکمت و فلسفه ایران.
-        رازی، فخرالدین محمد بن عمر(1420ق)، تفسیر مفاتیح الغیب، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
-        ـــــــــــــــــــــــــــ(بی‌تا)، الاربعین فی اصول الدین، مکتبه الکلیات الازهریه.
-        صدر، سید محمد ­باقر(2009م)، حساب الأمة، إعداد مرکز نون للتألیف و الترجمه، بیروت: جمعیّة المعارف الإسلامیّة الثقافیّه.
-        ـــــــــــــــــــ(2009م)، حقائق المجتمع، إعداد مرکز نون للتألیف و الترجمه، بیروت: جمعیّة المعارف الإسلامیّة الثقافیّه.
-        ــــــــــــــــــــ(2009م)، عناصر المجتمع، إعداد مرکز نون للتألیف و الترجمه، بیروت: جمعیّة المعارف الإسلامیّه.
-        صدر، سید محمد ­باقر(2009م)، صیغ السنن التاریخیه، إعداد مرکز نون للتألیف و الترجمه، بیروت، جمعیّة المعارف الإسلامیّه.
-        ـــــــــــــــــــ(2009م) ، قوانین تحکم التاریخ، إعداد مرکز نون للتألیف و الترجمه، بیروت: جمعیّة المعارف الإسلامیّه.
-        طباطبائی، سید محمد حسین(1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه.
-        طبرسی، فضل بن حسن(1395)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: المکتبة الإسلامیّه.
-        طوسی، محمد بن حسن(بی­تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
-        غزالی، ابو­حامد محمد(بی­تا)، الإقتصاد فی الإعتقاد، ترکیا: [بی‌نا].
-        فیض کاشانی، محسن(1423)، قرة العیون فی المعارف و الحکم، قم: دار الکتاب الاسلامی.
-        کلینی رازی، ابی جعفر محمد بن یعقوب(1365)، الکافی، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
-        مجلسی، محمد باقر(بی­تا)، بحار الأنوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.
-        قاسم بن محمد(بی­تا)، الأساس لعقائد الاکیاس، بیروت: مکتبة التراث الإسلامی.
-        مفید، محمد بن محمد بن النعمان(بی‌تا)، أوائل المقالات فی المذاهب و المختارات، تحقیق:شیخ ابراهیم الأنصاری، بیروت: دار المفید للطباعة و النشر.