نقدی بر معرفی فرقه «غلات» در دایره المعارف اسلام

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانش آموختۀ دکترای دانشگاه تهران، پژوهشگر و مدرس دانشگاه

چکیده

از نگاه مستشرقان، پژوهش‌های تاریخی مارشال هاجسن ـ از اسلام‌پژوهان و تاریخ‌دانان سالهای میانی سده 1900 میلادی ـ سبب پدید آمدن نگاه و روشی نوین در مطالعات تاریخی خاورشناسان شده است. مدخل «غلات» یکی از بیست مدخلی است که به قلم او در دایرة المعارف اسلام(EI) در حجمی قریب به یک صفحه(دو ستون) نوشته شده است. از آنجا که یکی از بنیادین‌ترین مقدمات در مباحث تاریخی، شناخت درست فرقه‌هاست لازم است اندیشه‌ها و عملکردهای هر فرقه به درستی شناسایی و معرفی گردد. بررسی مدخل غلات نشان می‌دهد که اطلاعات نادرستی درباره این فرقه در این مدخل ارائه شده است و نقد‌های گوناگونی بر محتوای آن وارد است. از آن جمله اشکال در دسته‌بندی فِرَق شیعه، انتسابِ آغازگری اندیشۀ مهدویّت به غلات، برشمردن اعتقاد به عالم ذَرّ در زمرۀ عقاید غلات و ... است. به نظر می‌رسد همه این اشکالات ناشی از عدم مراجعه نویسنده به منابع عربی است.
 
برای دریافت اصل مقاله، از نورمگز و یا مگیران ، آدرس های زیر را کپی و در نوار آدرس مرورگر خود وارد نمایید:
مگیران:
https://www.magiran.com/paper/2193430
نورمگز:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1697607

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Criticism on Introducing the Group of “Qulat” in Islamic Encyclopedia

نویسنده [English]

  • mahdieh dehghani
PhD from University of Tehran, researcher and university lecturer
چکیده [English]

According to orientalists, historical researches of Marshall Hodgson, who was a researcher focusing on Islam and history in mid of 1900s, has caused a new approach and method in historical studies of orientalists. The entry of “Qulat” (extremists) is one out of twenty entries that have been written by his handwriting in the Encyclopedia of Islam in volume of about one page (two columns). Since one of the basic premises in historical topics is to understand the various groups correctly, their thoughts and practices must be taught correctly. Reviewing the entry of Qulat indicates that incorrect information regarding this group has been recorded and it faces various criticisms. From those is the critic on categorizing sects of Shia, relating the starting point of Mahdiism to the Qulat, believing in realm of mending (Zar) in beliefs of the Qulat, and etc. It seems like all of these problems are caused by the writer not referring to the Arabic sources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qulat
  • Orientalists
  • Marshall Hodgson
  • Islam Encyclopedia
قرآن کریم
-        ابن‌سینا، حسین بن عبدالله(1404ق)، الشفاءـالالهیات، تحقیق: الأب قنواتی و سعید زاید، قم: منشورات مکتبة آیة الله العظمى المرعشی النجفی.
-        ابوداود، سلیمان بن اشعث سجستانی(1410ق)، سنن ابی داود، تحقیق سعید محمد اللحام، [بی‌جا]: دار الفکر.
-        ابوالحسن اشعری، علی بن اسماعیل(1400ق)، مقالات الإسلامیین وإختلاف المصلین، تحقیق: هلموت ریتر، چ2، آلمان: فرانز شتاینر.
-        بیابانی اسکویی، محمد(1388)، «انسان در عالم ذر: آراء و اقوال دانشمندان قرن 14»، سفینه، ش24.
-        ـــــــــــــــــــــ(1387)، «عالم اظلّه و ارواح: بررسی آراء دانشمندان قرن 4 تا 8»، سفینه، ش16.
-        سامرائی، عبدالله سلوم(1988م)، الغلو و الفرق الغالیه فی الحضاره الاسلامیه، لندن و بغداد: دار واسط للنشر.
-        سبحانی، جعفر(1381)، بحوث فی الملل و النحل، چ2، قم: موسسه الامام الصادق7.
-        سعد بن عبدالله(1341ش)، المقالات و الفرق، تحقیق: محمد جواد مشکور، تهران: موسسه مطبوعاتی عطائی.
-        شریفی، احمد حسین(1383)، «قراردادگرایی اخلاقی، نظریه‌ای در باب توجیه گزاره‌های اخلاقی»، نشریه معارف، ش 23.
-        شیخ حر عاملی، محمد بن حسن(1425ق)، إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، بیروت: الأعلمی.
-        صادقی، عقیل(1390)، «سیره اهل بیت: در مواجهه با غالیان»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری.
-        صفری فروشانی، نعمت الله(1378)، غالیان کاوشی در جریان‌ها و برایندها، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
-        طبری، محمد بن جریر(بی‌تا)، تاریخ الطبری، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
-        عابدپور، سعید(1385)، «سفر پرمخاطره اسلام»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش108.
-        عبد القاهر بغدادی، عبد القاهر بن طاهر(بی‌تا)، الفرق بین الفرق، تحقیق: محمد عثمان الخشت، قاهره: مکتبه ابن‌سینا.
-        علامه امینی، احمد(1397ق)، الغدیر، چ4، بیروت: دار الکتب العربی.
-        علیزاده بیرجندی، زهرا،(1383)، «بررسی ریشه‌های فکری و علل اجتماعی ـ سیاسی ظهور غالیان»، ادبیات و علوم انسانی، ش4.
-        فتوحی، محمود(1393)، آیین نگارش، چ11، تهران: سخن.
-        فیض کاشانی، محمد محسن(1371)، نوادر الأخبار فیما یتعلق بأصول الدین‏، تحقیق مهدی انصاری قمی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
-        گودرزی، فرناز(1387)، «بررسی تفسیر آیه الست از دیدگاه عالمان اهل سنت»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم حدیث.
-        اللویحق، عبدالرحمن بن معلا(1420ق)، مشکلۀ الغلو فی الدین فی العصر الحاضر، چ2، بیروت: مؤسسۀ الرساله.
-        مجلسی، محمد باقر بن محمدتقی(1403ق)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار:، چ2، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
-         محمدی پیرو، احمد و احمد حسین شریفی(1390)، «نقش واقع‌گرایی در اخلاق کاربردی»، معرف اخلاقی، ش 4.
-        مصباح یزدی، محمد تقی(1384)، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، تحقیق و نگارش احمد حسین شریفی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;.
-        موتسکی، هارالد(1389)، حدیث اسلامی خاستگاه‌ها و سیر تطوّر، به کوشش و ویرایش مرتضی کریمی‌نیا، قم: دار الحدیث.
-        نوبختی، حسن بن موسی(1386)، فرق الشیعه، ترجمه و تعلیقات محمد جواد مشکور، چ3، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
-        الوائلی، احمد(1414ق)، هویة التشیع، چ3، بیروت: دار الصفوه.
-        هادی‌نا، محبوبه(1388)، «مکاتب گنوسی: خاستگاه و اعتقادات»، پژوهشنامه ادیان، ش5.
-        همتی گلیان، عبدالله(1383)، «بررسی دیدگاه‌های عمده مارشال هاجسن در مورد تاریخ و تمدن اسلامی»، معرفت، ش196.
 
-        A number of leading orientalists ‚The encyclopaedia of Islam(EI)‚ fourth impression‚ Leiden‚ 1986 ـ 2004.