بازخوانی تحلیلی، انتقادی دیدگاه شیخ احمد احسائی درباره «عالم ذر»

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی ، تهران، ایران

2 استادیار دانشگاه علامه طباطبائی ، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری دانشگاه علامه طباطبائی ، تهران، ایران

چکیده

«عالم ذر» و خلقت پیشین انسان از موضوعات مهم کلامی و مورد توجه اندیشمندان اسلامی است که آرای گوناگونی را پدید آورده است. شیخ احمد احسائی بنیانگذار مکتب شیخیه ادعای روشنگری و گشودن مسیر هدایت در این موضوع را دارد. بازخوانی تحلیلی، انتقادی دیدگاه وی، مسئله مقاله پیش‌رو و روش انجام آن تحلیل اسنادی و عقلی است. تحقیق حاضر با استناد به نظر اکثر اندیشمندان معاصر شیعی برخی از مبانی معرفتی شیخ را غیر قابل اعتماد دانسته است. ادعاهای مطرح شده از سوی شیخ بیشتر جنبه ذوقی داشته، از مستندات علمی و عقلی بی­بهره، یا کم‌بهره و بر مبنای اخبار غیرموثق هستند. ادعاهای مزبور لوازم باطلی دارند که خود شیخ بدان ملتزم نیست؛ خلقت پیشین ارواح لوازم باطلی نظیر «اتحاد نوعی»، «عدم تشخص» و «معطل ماندن قوا» دارد و ترسیم شبه مادی عالم ذر لوازم باطلی نظیر «مشروط شدن هدایت به عالم ذر»، «جبری شدن اعمال انسان­ها»، «بیهوده شدن وعده ثواب و عقاب»، «عبث شدن تبلیغ پیامبران» و «بالقوه شدن بالفعل­ها» دارد. نکته آخر اینکه از جمله ادعاهای شیخ همچون صد سال بودن دهر، وجود ترائب و عدم برگشت مسیح به صلب آدم در عالم ذر فاقد هر گونه مبنا و مستند روایی است.
 
برای دریافت اصل مقاله، از نورمگز و یا مگیران ، آدرس های زیر را کپی و در نوار آدرس مرورگر خود وارد نمایید:
مگیران:
https://www.magiran.com/paper/2193425
نورمگز:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1697597

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analytical – Critical Review of Sheikh Ahmad al-Ehsá'í regarding the Realm of Zar (Mending World)

نویسندگان [English]

  • saleh hasanzadeh 1
  • mohammad sedghi 2
  • Reza Navin 3
1 Associate Professor, Faculty of Education, Allameh Tabataba'i University
2 Assistant Professor, Faculty of Education, Allameh Tabataba'i University
3 PhD student in the Faculty of Education, Allameh Tabataba'i University
چکیده [English]

The Realm of Zar (Mending World) and the pre-creation of human is among the important theological topics that has gained the focus of the Islamic scholars with various views. Sheikh Ahmad al-Ehsá'í, the founder of Shaykhism, claimed enlightenment and an answer to resolve this topic. Analytical – critical review of his view has been done in this article using documentary and rational analysis. This research finds some of epistemological basis of the Sheikh as none-trustable according to the views of majority of Shi’a contemporary scholars. Sheikh’s claims have more of a personal taste to it, and has little or nothing of scientific or rational references, and they are un-authentic according to the narrations. Such claims entails invalid effects that the Sheikh, himself, does not correspond: 1. Pre-creation of souls entail invalid matters like: “union by species”, “lack of personification”, and “ineffectiveness of the faculties”. 2- Semi-material description of the Mending world entails invalid prerequisites such as: “guidance being conditioned to the Mending world”, “human’s action becoming predestined”, “promise of punishment & reward becomes pointless”, “preaching of the Prophets becomes pointless”, and “potentials turn to actualities”. Last point, Sheikh’s claims such as “era being hundred years”, “existence of Tarā’ib”, and “Messiah’s lack of return to the lion of Adam in the Mending world” lack any sort of base or narrative documentation

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Realm of Zar (Mending World)
  • Sheikh Ahmad
  • Conceptology
  • Criticism

مراجع

قرآن کریم(ترجمه آیت الله مکارم شیرازی)
-        آل الطالقانی، السید محمد حسن(2007م)، الشیخیه: نشأتها، تطورها و مصادر درستها، بغدادک دارالکتاب العربی.
-        آلوسی، محمد بن عبدالله(1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، محقق: علی عبدالباری، بیروت: دارالکتب العلمیه.
-        ابن بابویه، محمد بن على(1403ق)، معانی الاخبار، محقق: علی اکبر غفارى، قم: جامعه مدرسین‏.
-        ــــــــــــــــــــ(1378ق)، ‏عیون أخبار الرضا7‏، تهران: نشر جهان.
-        ابن عربی، محی الدین(بی تا)، الفتوحات المکیه ج3، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
-        ابوالفتوح رازى، حسین بن على(1408ق)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن‏، مصحح: ناصح، محمد مهدى و محمد جعفر یاحقى، مشهد: آستان قدس رضوى.
-        احسائی، شیخ احمد(1390ق)، کتاب اجازات، شرح و تعلیق دکتر حسین علی محفوظ، نجف اشرف: الآداب.
-        ـــــــــــــــــ (1432ق)، تراث الشیخ الاوحد، تقدیم: توفیق ناصر البوعلی، بیروت: موسسة الاحقاقی.
-        انصاری، مرتضی(1416ق)، فرائد الاصول، چ5، قم: جامعه مدرسین.
-        ــــــــــــــ (1426ق)، الفوائد الاصولیه، تهران: شمس تبریزی.
-        بحرانى، هاشم بن سلیمان(1415ق)، ‏البرهان فی تفسیر القرآن‏، محقق: بنیاد بعثت، واحد تحقیقات اسلامى‏، قم: موسسة البعثة.
-        بهائی، محمد بن حسین(شیخ بهائی)(1415ق)، الاربعون حدیثا، قم: جامعه مدرسین.
-        بیابانی اسکوئی، محمد(1394)، جایگاه عالم ذر و ارواح در فطرت توحیدی انسان، تهران: موسسه فرهنگی نبأ.
-        تنکابنی، محمد(1396)، قصص العلما، تهران: بی­نا.
-        جوادی آملی، عبدالله(1394)، تسنیم، گروه تحقیق: حجج اسلام حسین اشرفی و عباس رحیمیان، قم: اسراء.
-        ــــــــــــــــــ و محمد صفایی(1396)، ادب فنای مقربان، ویراستار: سعید بندعلی، قم: اسراء.
-        حائری اسکوئی، عبدالرسول(1424ق)، التحقیق فی مدرسة الاوحد، ج1، چ2، کویت: جامع الامام صادق7.
-        حافظ برسى، رجب بن محمد(1422 ق)، ‏مشارق أنوار الیقین فی أسرار أمیرالمؤمنین7‏، محقق: على عاشور، بیروت: أعلمی.
-        حرعاملی، محمد بن حسن(1418ق)، الفصول المهمه فی اصول الائمه، تحقیق: محمد قائینی، قم: معارف اسلامی امام رضا7.
-        حسینی طباطبایی، مصطفی(1379)، ماجرای باب و بها، چ2، تهران: روزنه.
-        حویزى، عبد على بن جمعه(1415ق)، نور الثقلین‏، مصحح: رسولى، هاشم‏، چ4، قم: اسماعیلیان.
-        خمینی، سید روح الله(1378)، صحیفه امام، چ1، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;.
-        راغب اصفهانى، حسین بن محمد(1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن‏، محقق: داوودى، صفوان عدنان‏، بیروت: دار القلم.
-        رشید رضا، محمد (1414ق)، تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار، بیروت: دار المعرفة.
-        روحانی، سید ضیاءالدین(1345)، مزدوران استعمار در لباس مذهب، با مقدمه ناصر مکارم شیرازی، چ3، قم: مجمع علمی.
-        ساباطی یزدی، عبد الرسول(1377)، حاشیه رسائل شیخ انصاری، قم: در راه حق.
-        سبحانی، جعفر(1421ق)، مفاهیم قرآن، ج١، قم: مؤسسة الامام الصادق7.
-        ـــــــــــــ(1424ق)، ارشاد العقول الی مباحث الأصول، قم: موسسه امام صادق7.
-        ـــــــــــــ(1388)، منشور جاوید، چ2، قم، موسسه امام صادق7.
-        شبر، سید عبدالله(1404ق)، الاصول الاصلیة و القواعد الشرعیة، قم: مفید.
-        شیرازی، صدرالدین(1410ق)، الحکمة المتعالیة، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
-        ــــــــــــــــ (1388)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، مقدمه، تصحیح و تعلیق سید جلال آشتیانی، قم: بوستان کتاب.
-        طباطبایى، محمد حسین(1390ق)، ‏المیزان فی تفسیر القرآن‏، چ2، بیروت: مؤسسة الأعلمی.
-        طبرسى، احمد بن على(1403ق)، ‏الإحتجاج على أهل اللجاج، محقق: محمد باقر الخرسان، مشهد: نشر مرتضى.
-        طبرسى، فضل بن حسن(1372)، ‏مجمع البیان فی تفسیر القرآن‏، مصحح: یزدى طباطبایى، فضل‏الله‏ و هاشم رسولى، چ3، تهران: ناصر خسرو.
-        طوسی، محمد بن حسن(بی­تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق:‌ احمد حبیب‌ قصیر العاملی‌، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
-        ــــــــــــــــــــ(1413ق)، تهذیب الاحکام، تحقیق: علامه محمد جواد فقیه، چ2، بیروت: دارالاضواء.
-        ــــــــــــــــــــ(1414ق)، ‏الأمالی، محقق: مؤسسة البعثة، قم: دار الثقافة.
-        صفار، محمد بن حسن(1381)، بصائر الدرجات، تهران: اعلمی.
-        فیوضات، حسن(2006م)، مدخل الی فلسفة الشیخ الاحسائی، تقدیم: البوعلی، توفیق ناصر، بیروت: مدرسة احقاقی.
-        قضائی، یوسف(1353)، تحقیق در تاریخ فلسفه بابیگری، بهائیگری و کسروی گرایی، تهران: فرخی.
-        قطب، سید (1425ق)، فى ظلال القرآن‏، چ35، بیروت: دار الشروق.
-        کلینى، محمد بن یعقوب(1407ق)، ‏الکافی، محقق: علی اکبر غفارى و محمد آخوندى، تهران: دار الکتب الإسلامیة‏.
-        مجلسی، محمد باقر(1403ق)، ‏بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
-        معرفت، محمد هادی(1386)، التمهید فی علوم القرآن، قم: موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید.
-        مفید، محمد بن محمد بن نعمان(1413ق)، الاختصاص، قم: کنگره هزاره شیخ مفید.
-        موسوی خوانساری، محمد باقر(1390)، روضات الجنات، قم: اسماعیلیان.
-        نائینی، محمد حسین(1352)، اجود التقریرات، قم: مطبعة العرفان.
-        همدانی، رضا(1421ق)، حاشیه فرائد الاصول، قم: انصاری.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار