تأملی در روش دینی علامه مجلسی(با نگاهی انتقادی به مقالۀ جایگاه عقل در روششناسی کلامی علامه مجلسی)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان

چکیده

از دیرباز پیرامون خدمات علمی و جایگاه والای علامه محمد باقر مجلسی; در حوزه حدیث و کلام شیعی، تحقیقات عمیق و گسترده‌ای صورت گرفته است؛ لیکن روششناسی دینی او از جهت اتکاء بر ظواهر اخبار و نفی رویکرد عقلی و تأویلی در فهم آموزه‌ها و مقاصد شریعت، درخور تأمل و بازنگری است. ازاین‌رو، نوشتار حاضر میکوشد به سبک مسئلهمحور و با روش توصیفی، تحلیلی، با نگاهی انتقادی به مقالۀ «جایگاه عقل در روششناسی کلامی علامه مجلسی»، به تحلیل و ارزیابی روش عقلی علامه در فهم مسائل کلامی بپردازد. علامه در عین تأکید بر نقش ابزاری عقل، آن را به عنوان یکی از منابع موثق در استنباط معارف دین و مقاصد شریعت نمیپذیرد، به همین جهت در تأملات و تحلیل‌های خود نشان دادهایم که نه تنها رجوع ضابطهمند به عقل و اخذ تأویل به مثابه روش در اندیشه کلامی مجلسی جایگاه شایستهای ندارد، بلکه اساساً به دلیل بیاعتمادی وی به عقل و فرآوردههای عقلی و همچنین اتکاء به حجیت اخبار و تقدّمانگاری نقل، نمیتوان در چشم انداز علامه مجلسی، عقل و اجماع عقلا را در کنار کتاب و سنت از منابع دین به شمار آورد. بنابراین بر اساس یافته این پژوهش، نباید مجلسی را متکلمی عقلگرا و معتقد به حجیت عقل دانست.
 
برای دریافت اصل مقاله، از نورمگز و یا مگیران ، آدرس های زیر را کپی و در نوار آدرس مرورگر خود وارد نمایید:
مگیران:
https://www.magiran.com/paper/2119897
 
نورمگز:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1685208
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Contemplation on Religious Approach of Allamah Majlesi (With critical approach to the article titled as “Status of Intellect in Theological Methodology of Allamah Majlesi)

نویسنده [English]

  • mahdi ganjvar
Assistant Professor of Islamic Philosophy and Theology of Esfahan University
چکیده [English]

Since long ago various comprehensive researches have been conducted in regards to the scientific services and status of Allamah Muhammad Baqer Majlesi within the fields of Shi’a Hadith and theology, however his religious methodology emphasizing on the appearance of narrations and rejecting logical approach and interpretation in understanding the teachings and objectives of Sharia (religious rulings) needs further contemplation and review. Therefore this article tries to analyze and review Allamah’s logical approach in understanding theological matters in style of case study and descriptive analytical approach with critical view to the article of “Status of Intellect in Theological methodology of Allamah Majlesi). Though emphasizing on the role of intellect as means, Allamah does not accept it as one of the authentic sources in proving religious sciences and objectives of Sharia. Therefore we have expressed it in our analysis and reviews that not only referring to the intellect properly and interpretation as a method has no place in theological approach of Majlesi, rather due to his lack of trust on intellect and its outcome, and reliance on the authority of narrations and priority of narration, intellect and consensus of intellects cannot be placed next to the Book and Sunnah in religious resources within Allamah’s vision. Therefore according to the finding of this article, Majlesi should not be considered as an intellectual theologian who believes in authority of intellect.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Allamah Majlesi
  • Methodology
  • Intellect
  • Narration
  • Understanding Religion
  • Theology
قرآن کریم
-        برنجکار، رضا (1393)، روش­شناسی علم کلام: اصول استنباط و دفاع در عقاید، تهران: سمت.
-    خیری حبیب­آبادی، فاطمه(1391)، «عقل از دیدگاه شیخ مفید و علامه مجلسی»، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان.
-        طباطبائی، سید محمد حسین(1374)، تفسیر المیزان، ترجمه محمد باقر موسوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
-        عظیمی، محمد و محمد غفوری‌نژاد(1396)، «جایگاه عقل در روش‌شناسی کلامی علامه مجلسی»، فصلنامه تحقیقات کلامی، س5، ش19، ص: 41-25.
-        قیصری، داوود بن محمود(1357)، مجموعه رسائل قیصری، تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران
-    مجلسی، محمدباقر(1356)، مرآۀ العقول فی شرح اخبار آل الرسول، شرح کتاب الکافی لثقۀ الاسلام الکلینی، تصحیح مرتضی عسگری،  تهران: دارالکتب الاسلامیه.
-        ـــــــــــــــــ(1357)، حق الیقین، تهران: اسلامیه
-         ــــــــــــــــ(1362)، بحار الانوار(با حواشی و تعلیقات علامه طباطبایی )، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
-        ــــــــــــــــ(1369)، نظم اللئالی، به کوشش محمد حسینی لاهیجانی، قم: دارالکتب الاسلامیه.
-        ـــــــــــــــــ(1374)،  السماء و العالم(آسمان و جهان)، ترجمه محمد باقر کمره‌ای، تهران: اسلامیه.
-        ـــــــــــــــــ(1375)، عین الحیاۀ، تهران: نشر رشیدی.
-        ـــــــــــــــــ(1384)، ملاذ الاخیار فی تهذیب الاخبار، قم: مکتبۀ آیت الله مرعشی.
-        ـــــــــــــــــ(1409ق)، رسالۀ الاعتقادات، تحقیق مهدی رجایی، اصفهان: مکتبۀ العلامۀ المجلسی.
-        ـــــــــــــــــ(1404ق)، بحار الانوار الجامعۀ لدرر أخبار الائمۀ الاطهار:، بیروت: مؤسسۀ الوفاء.
-        ـــــــــــــــــ(1392)، رسالۀ الاعتقادات، ترجمه و شرح: قائم‌علی احمدی، قم: دلیل ما.
-        مظفّر، محمدرضا(1378)، منطق، ترجمه و اضافات علی شیروانی، قم: مؤسسه انتشارات دارالعلم.
-        ـــــــــــــــ(1405ق)، اصول الفقه، قم: نشر دانش اسلامی.
-    ملاصدرا، محمد بن ابراهیم(1383)، الحکمۀ المتعالیۀ فی الاسفار الاربعۀ العقلیه، تصحیح و تحقیق: علی اکبر رشاد، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
-        ـــــــــــــــــــــــــ(1389)، تفسیر القرآن الکریم، تصحیح و تحقیق: محمد خواجوی و دیگران، به اشراف سید محمد خامنه‌ای، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
-        ـــــــــــــــــــــــــ(1384)، شرح الاصول  الکافی، تصحیح و تحقیق و مقدمه: رضا استادی، با اشراف سید محمد خامنه‌ای، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
-        ـــــــــــــــــــــــــ(1366)،  تفسیر القرآن الکریم، تصحیح و تقدیم: محسن بیدارفر، قم: بیدار.
-        ـــــــــــــــــــــــــ(1410ق  الحکمۀ المتعالیۀ فی الاسفار الاربعۀ العقلیه، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
-    نصرالله‌پور علمداری، ابراهیم و کاظم قاضی‌زاده، کاظم(1397)؛ «واکاوی و بررسی اندیشه علامه مجلسی در تحلیل روایات تأویلی آیات قرآن با تکیه بر بحار الانوار و مرآة العقول»، فصلنامه علوم حدیث، ش87 ، ص: 70-47.
-        نورالدین، حیدر(1388)، «نقش عقل در معرفت از دیدگاه علامه مجلسی»، فصلنامه پژوهش‌های فلسفی‌ـ‌کلامی، ش39، ص: 274-251.