نقد استدلال‌های فخر رازی در اثبات جبری بودن افعال انسان در کتاب المطالب العالیه

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه شاهد

چکیده

خالق بودن خداوند نسبت به همه مخلوقات از جمله افعال اختیاری انسان سبب پیدایش یکی از مهم‌ترین مجادلات کلامی در عالم اسلام شده است، به گونه‌ای که معتزله جهت اثبات اختیار انسانی، تعلق اراده الهی به افعال انسانی را منکر شدند و در مقابل، اشاعره اختیار انسانی را نفی نموده و به جبر گرایش یافتند. فخر رازی یکی از مهم‌ترین متفکران مکتب اشعری در یکی از برجسته‌ترین کتاب‌ای کلامی خویش یعنی المطالب العالیه استدلال‌های متعددی در اثبات جبری بودن افعال انسانی اقامه می‌نماید و در این کتاب گرایش خویش را به نظریه جبر و استدلالی نمودن آن کاملاً نشان می‌دهد. بدین جهت در پژوهش حاضر استدلال‌های عقلانی او بررسی و نقد شده است و اثبات شده که این استدلال‌ها از جهات گوناگون دچار مغالطه‌اند. 
 
برای دریافت اصل مقاله، از نورمگز و یا مگیران ، آدرس های زیر را کپی و در نوار آدرس مرورگر خود وارد نمایید:
مگیران:
https://www.magiran.com/paper/2044945
 
نورمگز:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1552698
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Criticism of Fakhr Razi's arguments in Algebraic proof of human actions in the book “Al-Matalib Al-Aliyah”

نویسنده [English]

  • mahmood seidi
Assistant Professor at Shahed University
چکیده [English]

Being Creator of all creatures including optional human actions, causes the emergence one of the most important verbal controversies in the world of Islam. Such that Mu'tazilites in order to prove human authority denied belonging of the Divine will to human verbs and in opposite Ash'arites rejected Human authority and tend to algebra.  Fakhr Razi one of the most important thinkers of Ash'arites school puts forward many arguments in proving the algebraic human actions in one of his most prominent theological books “Al-Matalib Al-Aliyah” shows up perfectly in this book his tendency toward algebraic-theory and its reasoning. Therefore, in the present study his arguments have been examined and criticized and it has been proven that these arguments fall in fallacy in many ways.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fakhr Razi
  • Algebra
  • Authority
  • God
  • Man
¾     ابن سینا، حسین بن عبدالله(1376)، الالهیات من کتاب الشفاء، مصحح: حسن حسن‌زاده آملی، قم: بوستان کتاب.
¾     ــــــــــــــــــــــــ(1375)، النفس من کتاب الشفاء، مصحح: حسن حسن‌زاده آملی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
¾     ـــــــــــــــــــ(1404ق)، المنطق من الشفاء، مصحح: ابراهیم مدکور، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
¾     بهشتی، احمد و علیرضا فارسی‌نژاد(1390)،«فخر رازی بر سر دو راهی جبر و اختیار»، اندیشه دینی، ش41، ص: 48-19.
¾     حلی، حسن بن یوسف(1382)، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، مصحح: جعفر سبحانی تبریزی، قم: موسسه امام صادق7.
¾     فخر رازى، محمد بن عمر(1411ق(الف))،  المباحث المشرقیۀ، مصحح: محسن بیدارفر، قم: بیدار.
¾     ـــــــــــــــــــــــ(1986م)، الاربعین فی اصول الدین، مصحح: حسین محمد امبابی، قاهره: مکتبۀ الکلیات الازهریۀ.
¾     ـــــــــــــــــــــــ(1411ق(ب))، المحصل، مصحح: حسین اتای، قاهره: مکتبۀ دار التراث.
¾     ـــــــــــــــــــــــ(1407ق)، المطالب العالیه من العلم الالهی، مصحح: سقا احمد حجازی، بیروت: دار الکتاب العربی.
¾     ـــــــــــــــــــــــ(1420ق)، التفسیر الکبیر، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
¾     ـــــــــــــــــــــــ(1986م)، الاربعین فی اصول الدین، مصحح: حسین محمد امبابی، قاهره: مکتبۀ الکلیات الازهریۀ.
¾     ـــــــــــــــــــــــ(1424ق)، القضاء و القدر، مصحح: محمد معتصم بالله بغدادی، بیروت: دار الکتب العربی.
¾     عبدالجبار، ابوالحسن(1422ق)، شرح الأصول الخمسة، تحقیق: احمد بن حسین ابى‌هاشم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
¾     سبزوارى،‏ هادی(1379)،‌ شرح المنظومة، مصحح: حسن حسن زاده آملی، تهران‏: نشر ناب.
¾     شاه‌نظری، جعفر و محمود آهسته(1390)، «بررسی تطبیقی جبر و اختیار از منظر امام خمینی; و فخر رازی»، معرفت کلامی، ش2، ص: 184-165.
¾     ــــــــــــــــــــــــــــ(1392)، «بررسی سیر تحول آرای مولوی و فخر رازی در مسئله جبر و اختیار»، معارف عقلی، ش2، ص: 46-7.
¾     شایسته نژاد، علی اکبر(1393)، «بررسی و نقد دیدگاه فخر رازی درباره خالق اعمال انسان با تأکید بر تفسیر مفاتیح الغیب»، اندیشه نوین دینی، ش36، ص: 122-102.
¾     صیدی، محمود و دیگران(1394)، «بررسی تطبیقی مسئله جبر در تفسیر کبیر فخر رازی و تفسیر المیزان علامه طباطبایی»، تفسیر تطبیقی، ش1، ص: 95-74.
¾     ملاصدرا(1986م)، الحکمة المتعالیة فى‏الاسفار العقلیة الاربعۀ، مصحح: امینی و امید، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
¾     ـــــــ(1383)، شرح أصول الکافی، ‏ مصحح: محمد خواجوى، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
¾     طباطبایى، محمد حسین(1424ق)، نهایة ‏الحکمة، مصحح: عباسعلى زراعى سبزوارى، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
¾     طوسى، نصیر الدین(1405ق)، تلخیص المحصل، بیروت: ‏دار الاضواء.
¾     ــــــــــــــــ(1375)، شرح الاشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغه.
میرداماد، محمد باقر بن محمد(1385)، مجموعه مصنفات، مصحح: عبدالله نورانی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.