تحلیل و بررسی دیدگاه شیخ مفید و علامه حلی در مسئله «اختیار»

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جامعة المصطفی العالمیه

2 دانشجوی دکتری تخصصی مذاهب کلامی دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

آنچه به عنوان اندیشه‌های کلامی شیعه شناخته می‌شود، پیشینه و تطوراتی دارد که بدون شناخت آن، تصویر جامعی از فکر امامیه و کلام شیعه ترسیم نمی‌شود. مفهوم اختیار نیز در طول تاریخ کلام امامیه، دستخوش تطوراتی گشته و متکلمان امامی قرائت‌های متفاوتی از آن به دست داده‌اند. این مقاله به بررسی و مقایسه دیدگاه شیخ مفید در مدرسه کلامی بغداد و علامه حلی در مدرسه کلامی حله دراین‌باره پرداخته و سیر تطور این مفهوم را در این دو مدرسه به تصویر کشیده است. شیخ مفید به تبع شیخ صدوق، اختیار را به تشریع احکام و تعیین حدود توسط خدای متعال تفسیر کرده است، اما علامه حلی، بیشتر به تکثیر براهین بر اصل اختیار و فاعلیت انسان پرداخته است.
 
برای دریافت اصل مقاله، از نورمگز و یا مگیران ، آدرس های زیر را کپی و در نوار آدرس مرورگر خود وارد نمایید:
مگیران:
 https://www.magiran.com/paper/1929041
نورمگز:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1524167

 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The study and analysis of Shaikh Mufid and Allamah Helli's viewpoints about the issue of free will

نویسندگان [English]

  • Muhammad Hussein Mahdavimehr 1
  • Mohsen Pishahang 2
1 Associate professor of Al Mustafa International University
2 PH D student at the University of Religions and Schools
چکیده [English]

What is known as Shi'a theological thoughts has a history and evolutions without which no comprehensive image of Shi'a theology and thought could be drawn. The concept of "free will" has also experienced evolutions in history of Imamiah theology, and Shi'a theologians have presented different interpretations of it. The present paper has studied and compared the issue in the ideas of Shaikh Mufid from Baghdad theology school and Allamah Helli from Hellah theology school, and discussed its evolution process in these two schools. In Baghdad school, Shaikh Mufid following Shaikh Saduq has interpreted free will as canonization (Tashri') and determination of boundaries by Allah, while in Hellah school, Allamah Helli has mostly presented multiple reasons for the principle of free will and action of mankind.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Free will
  • something between the two things
  • Determinism
  • Delegation
  • Imamiah theology schools
-         اشعری، ابوالحسن علی بن اسماعیل(1400ق)،  مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، فرانس شتاینر، چ3، آلمان: ویسبادن.
-         تهرانی، آقا بزرگ(1408ق)، الذریعه الی تصانیف الشیعه، قم و تهران: اسماعیلیان/ کتابخانه اسلامیه.
-         جبرئیلی، محمد صفر(1390)،«مدرسه حله»، فرهنگ زیارت، ش12، ص: 31-20.
-      حسینی‌زاده خضرآباد، سید علی(1395)(الف)، «عوامل شکل گیری مدرسه کلامی بغداد»، جستارهایی در مدرسه کلامی بغداد، سبحانی، زیر نظر محمدتقی سبحانی، قم: انتشارات دارالحدیث.
-         ـــــــــــــــــــــــــــــ(1395)(ب)، «کلام امامیه پس از دوران حضور؛ نخستین واگرایی‌ها»، جستارهایی در مدرسه کلامی بغداد، زیر نظر محمدتقی سبحانی، قم: انتشارات دارالحدیث.
-         رضایی، محمد جعفر(1391)،« امتداد جریان فکری هشام بن حکم تا شکل‌گیری مدرسه کلامی بغداد»، نقد و نظر، ش 65، ص110-91.
-         سبحانی، محمد تقی(1374)، عقل‌گرایی و نص‌گرایی در کلام اسلامی، نقد و نظر، شماره 3-4، ص205-232
-         سبحانی، محمدتقی(1391)، «کلام امامیه؛ ریشه‌‌ها و رویش‌ها»، نقد و نظر، ش65، ص37-5.
-         سبحانی، محمد تقی و سیدعلی حسینی‌زاده خضرآباد(1391)، «آراء متکلمان نوبختی در میانه مدرسه کوفه و بغداد»، نقد و نظر، ش66، ص272-2.
-         سبحانی، محمد تقی و محمدجعفر رضایی(1390)، «میراث کلامی شیعه در مرحله تاسیس، هفت آسمان»، ش52، ص36-11.
-         شیخ مفید(1413ق)(الف)، الاراده، قم: الموتمر العالمی للشیخ المفید.
-         ــــــــ(1413ق)(ب)، اوائل المقالات، قم: الموتمر العالمی للشیخ المفید.
-         ــــــــ(1413ق)(ج)، تصحیح اعتقادات الإمامیة، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
-         ــــــــ(1414ق)، الفصول المختاره، تحقیق: سیدعلی میرشریفی، چ2، بیروت: دارالمفید.
-         ــــــــ(1413ق)(د)، النکت الاعتقادیه، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
-         صادقی حسن آبادی، مجید؛ عطایی نظری، حمید(1391)، «ملاک‌ها و ویژگی‌های مکتب کلام فلسفی در شیعه؛ با رویکرد به آثار فیاض لاهیجی»، اندیشه دینی، ش44، دوره 12، ص32-1.
-         عطایی نظری، حمید(1394)، «تحول معرفت شناختی کلام امامیه در دوران میانی و نقش ابن سینا در آن»، نقد و نظر، ش77، ص114-81.
-         علامه حلى‏، حسن بن یوسف بن مطهر(1418ق)، استقصاء النظر فی القضاء و القدر، محقق: سید محمد حسینى‏، مشهد: دار الإنباء الغیب‏.
-         ــــــــــــــــــــ(1363)، انوار الملکوت فی شرح الیاقوت، محقق: محمد نجمى زنجانى‏، چ2، قم: الشریف الرضی.
-         ـــــــــــــــــــ (1365)، الباب الحادی عشر، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
-         ـــــــــــــــــــ (1426ق)، تسلیک النفس الی حظیرة القدس، محقق: فاطمه رمضانى‏، چ1، قم: مؤسسة الإمام الصادق}.
-         ـــــــــــــــــــــ (1413ق)(الف)، الرسالة السعدیة، بیروت: دار الصفوة.
-         ـــــــــــــــــــــ (1413ق)(ب)، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، محقق: حسن حسن‌زاده آملی، قم: موسسة النشر الاسلامی.
-         ـــــــــــــــــــــ (1386)، معارج الفهم فی شرح النظم، چ1، قم: دلیل ما.
-         ـــــــــــــــــــــ(1415ق)، مناهج الیقین فی اصول الدین، تهران: دارالاسوه.
-         ـــــــــــــــــــــ (1982)، نهج الحق و کشف الصدق، معلق: عین الله حسنى ارموى‏، بیروت: دار الکتاب اللبنانی.
-         میرزایی، عباس(1391)، «ابوعیسی وراق از اعتزال تا گرایش به مدرسه کوفه»، نقد و نظر، ش65، ص 130-111.
-         نجاشی، ابوالعباس احمد بن علی(1431ق)، رجال(فهرست اسماء مصنفی الرجال)، بیروت: شرکة الاعلمی للمطبوعات.
-         همدانی، عبدالجبار(بی‌تا)، تثبیت دلائل النبوة، قاهره: دار المصطفی.