نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه معارف اسلامی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

یکی از ناسازی‌های ظاهری در رفتار معصومین به ویژه پیامبر اسلام, و ائمه]  وجود دعاهایی است که در آنها از خداوند طلب بخشش می‌کنند. این استغفار در حالی است که معتقدیم معصومین از ابتدا تا آخر عمر، هیچ خطایی مرتکب نمی‌شوند. سئوالی که مطرح می‌شود این است که اگر معصومین] هیچ خطایی نمی‌کنند، چرا استغفار می‌نمایند و اگر خطاکارند، چرا ایشان را معصوم می‌دانید؟ مرحوم اربلی استغفار ائمه] را ناشی از پرداختن ایشان به امور شخصی و در نتیجه غفلت از خداوند می‌داند. پاسخ وی طرفداران بسیاری یافته است، تا جایی که در کتاب‌های درسی دانشگاهی نیز مطرح شده است. به نظر می رسد استغفار ائمه] دلایل دیگری دارد. در این مقاله ضمن نقد دیدگاه مرحوم اربلی به دیدگاه‌های اندیشمندان دیگر نیز اشاره شده و به توضیح و تبیین آنها پرداخته شده است.
 
برای دریافت اصل مقاله، از نورمگز و یا مگیران ، آدرس های زیر را کپی و در نوار آدرس مرورگر خود وارد نمایید:
مگیران:
 https://www.magiran.com/paper/1752036
نورمگز:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1263405

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

“Critical Analysis of the Deceased Erbeli’s (d 1292) view about the reason of the Infallibles’ Contrition”

نویسنده [English]

  • Sayyed Hussain Sayyed Mousavi

Associate Professor of Department of Islamic Studies Faculty of Theology, Ferdowsi University of Mashhad

چکیده [English]

One apparent discordance in infallibles’ behavior especially the Prophet (PBUH) and Imams is the existence of invocations in which they ask God for forgiveness whereas we believe that the infallibles never commit any kind of mistake from birth to death. The question is: Why do the infallibles contrite if they never commit a sin and if they are wrongdoers, why are they known as infallibles? The deceased Erbeli says their contrition is due to their involvement in their personal matters and inadvertence towards Allah. This response has many fans to the extent that is breached in academic books in universities. In our opinion, the infallibles’ contrition has other reasons which will be explained in this article in addition to mentioning other thinkers’ opinions and reviewing them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Protection
  • Contrition
  • Erbeli
  • Infallibles
  • Sin
  • Imam Khomeini
  • Majlesi
قرآن
نهج البلاغه(الصبحی صالح)
-         ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبه الله‏(1404ق)، شرح نهج البلاغه، تحقیق و تصحیح: محمد ابوالفضل ابراهیم‏، چ1‏، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏.
-         ابن‌اثیر جزرى، مبارک‌بن‌محمد(1367)، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، تحقیق و تصحیح: محمود محمد طناحى و طاهر احمد زاوى، چ4،‏ قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان‏.
-         ابن‌اشعث، محمدبن‌محمد(بى‌تا)، الجعفریات(الأشعثیات)، چ1‏، تهران‏: مکتبة النینوى الحدیثة.
-         ابن‌بابویه، محمدبن‌على‏(1378ق)، عیون أخبار الرضا}‏، تحقیق و تصحیح: مهدى لاجوردى‏، چ1‏، تهران: جهان‏.
-         ــــــــــــــــــــــ(1413ق)، من ل یحضره الفقیه، تحقیق و تصحیح: على اکبر غفارى، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
-         ابن‌بابویه، محمدبن‌على(1406ق)، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، چ2، قم: دار الشریف الرضی.
-         ابن طاووس، على بن موسى(1380)، ادب حضور(ترجمه فلاح السائل)، مترجم: محمد روحی، چ1‏، قم: انصارى.
-         ــــــــــــــــــــــــــ(1348)، لئالى الأخبار، تهران: جهان.
-         اربلى، على‌بن‌عیسى(1381ق)، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، تحقیق و تصحیح: هاشم رسولى محلاتى‏، چ1‏، تبریز: بنی‌هاشمى.
-         ــــــــــــــــــ(1382)، کشف الغمة، ترجمه و شرح: على‌بن‌حسین زواره‏اى، چ3، تهران: اسلامیه.
-         امام‌خمینى، روح الله(1387)، جهاد اکبر، چ18‏، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینى(ره).
-         ــــــــــــــــــ(1387)، صحیفه امام‏، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینى(ره).
-         انصاریان، حسین(1386ش)، ترجمه نهج البلاغه، چاپ دوم، تهران: پیام آزادى.
-         تمیمى‌آمدى، عبدالواحدبن‌محمد(1366)، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم‏، تحقیق و تصحیح: مصطفى درایتى، چ1‏، قم: دفتر تبلیغات‏ اسلامی.
-         حر عاملى، محمدبن‌حسن(1409ق)، تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، چ1‏، قم: مؤسسة آل‌البیت].
-         ــــــــــــــــــــ(الف)(1380)، جهاد النفس وسائل الشیعة، ترجمه علی افراسیابى نهاوندى، چ1‏، قم: نهاوندى.
-         ــــــــــــــــــــــــ‏(1414ق)، هدایة الأمة إلى أحکام الأئمة]‏، تحقیق و تصحیح: گروه حدیث بنیاد پژوهش‏هاى اسلامى، چ1‏، مشهد: آستانة الرضویة المقدسة، مجمع البحوث الإسلامیة.
-         ـــــــــــــــــــــــــ(1380)، الجواهر السنیة فی الأحادیث القدسیة، چ3، تهران: دهقان.
-         حسن‌زاده آملى، حسن(1381)، هزار و یک کلمه، چ3، قم: بوستان کتاب.
-         حمیرى، عبدالله بن جعفر(1413ق)، قرب الإسناد، تحقیق و تصحیح: مؤسسة آل‌البیت]‏، چ1‏، قم: مؤسسة آل‌البیت]‏.
-         خزاز رازى، على‌بن‌محمد(1401ق)، کفایة الأثر فی النصّ على الأئمة الإثنی‌عشر، تحقیق و تصحیح: عبداللطیف حسینى کوه‌کمرى‏، قم: بیدار.‏
-         راغب اصفهانى، حسین‌بن‌محمد(1374)، مفردات الفاظ قرآن، ترجمه و تحقیق: دکتر سیدغلامرضا خسروى حسینى‏، چ2، تهران: مرتضوی.
-         سبحانى‏، جعفر(1425ق)، الفکر الخالد، چ1‏، قم: موسسه امام صادق}.
-         شریف الرضى، محمدبن‌حسین‏(1422ق/1380)،‏ المجازات النبویة، تحقیق و تصحیح: صبحى صالح‏، چ1،‏ قم‏: دار الحدیث‏.
-         شعیری، محمدبن‌محمد(بی‌تا)، جامع الأخبار، چ1‏، نجف: مطبعة حیدریة.
-         صدرالدین شیرازى، محمدبن‌ابراهیم(1383)، شرح أصول الکافی، تحقیق و تصحیح: محمد خواجوى، چ1، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
-         فیض کاشانى، محمدمحسن(1406ق‏)، الوافی‏، چ1‏، اصفهان: کتابخانه امام امیرالمؤمنین}‏.
-         قمى، على‌بن‌ابراهیم‏(1404ق)، تفسیر القمی‏، تحقیق و تصحیح: طیّب موسوى جزائرى‏، چ3‏، قم: دار الکتاب‏.
-         طبرسى، فضل‌بن‌حسن‏(1372)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏، تحقیق: محمدجواد بلاغى‏، چ3‏، تهران: ناصرخسرو.
-         ـــــــــــــــــــــــ(1360)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏، ترجمه و تحقیق: رضا ستوده‏، چ1‏، تهران: فراهانى‏.
-         طریحى، فخر الدین‌بن‌محمد(1375)، مجمع البحرین‏، تحقیق و تصحیح: احمد حسینى‌اشکورى، چ3‏، تهران‏: مرتضوی‏.
-         طوسى، ابوجعفر محمدبن‌حسن(1414ق)، الأمالى، قم: دارالثقافة.
-         کبیر مدنى، سید علیخان بن احمد(1409ق)، ریاض السالکین فی شرح صحیفة سیّد الساجدین، تحقیق و تصحیح: محسن حسینى امینى، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
-         کلینى، محمدبن‌یعقوب‌بن‌اسحاق(1407ق)، الکافی، تحقیق و تصحیح: على اکبر غفارى و محمد آخوندى، چ4، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
-         ــــــــــــــــــــــــــــــــ(1369)، أصول الکافی، ترجمه سید جواد مصطفوى، چ1‏، تهران: کتابفروشى علمیه اسلامیه.
-         کوفى اهوازى، حسین‌بن‌سعید(1402ق)، الزهد، تحقیق و تصحیح: غلامرضا عرفانیان یزدى، چ2، قم: المطبعة العلمیة.
-         مازندرانى، محمدصالح‌بن‌احمد(1382ق)، شرح الکافی(الأصول و الروضة)، تحقیق و تصحیح:  ابوالحسن شعرانى، ‏چ1‏، تهران: المکتبة الإسلامیة.
-         مجلسى، محمدباقر‏(1403ق)، بحار الأنوار، تحقیق و تصحیح: جمعى از محققان‏، چ2، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
-         ــــــــــــــــــ(1404ق)، مرآة العقول فی شرح أخبار آل‌الرسول]‏، تحقیق و تصحیح: هاشم رسولى محلاتى‏، چ2، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
-         ــــــــــــــــــ(1363)، بحار الانوار، ترجمه موسی خسروى، بخش امامت(ترجمه جلد23 تا 27بحار الأنوار)، چ2، تهران: اسلامیه.
-         مصطفوى، حسن(بی‌تا)، التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، چ3، بیروت/ قاهره/ لندن: دار الکتب العلمیة؛ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
-         مصباح الشریعة(1400ق)، منسوب به امام‌جعفر صادق}، چ1‏، بیروت: اعلمى.
-         مکارم‌شیرازى، ناصر(بی‌تا)، ترجمه و شرح ‏فشرده‏اى‏ بر نهج‌‏البلاغه‏،‌ ترجمه محمدرضا آشتیانى و محمد جعفر امامی(زیر نظر آیت‌الله مکارم شیرازى)، چ1‏، قم: ‏هدف‏.
-         نصیرالدین طوسی، محمدبن محمد(1373)، اوصاف ‌الاشراف‏، تحقیق محمدمهدی شمس‌الدین، چ3‏، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-         النعمانی، ابن ابی زینب(1397ق)، محمدبن‌ابراهیم‏، الغیبة، تحقیق و تصحیح: علی‌اکبر غفارى، چ1‏، تهران: صدوق‏.
-         نورى، حسین‌بن‌محمدتقى(1408ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل‏، قم: آل‏البیت].
-         ورام بن ابی فراس، مسعودبن‌عیسى(1410ق)، تنبیه الخواطر و نزهة النواظر، چ1‏، قم: مکتبه فقیه.
-         ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1369)،  تنبیه الخواطر،ترجمه محمدرضا عطایى، چ1‏، مشهد: بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى.
-         یوسفیان، حسن(1387)، مبانی اندیشه اسلامی(2)، چ1‏، قم: معارف.