بررسی دیدگاه اشاعره درباره «افعال انسان» بر اساس نظریه صدر الدین شیرازی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 مدیر کل امور پژوهشی جامعه المصطفی ص العالمیه

2 استاد یار دانشگاه پیام نور

3 استادیار دانشگاه پیام نور

چکیده

از مسایل مهم کلامی‌ و فلسفی افعال اختیاری انسان است. پرسش این است که با توجه به توحید افعالی و اینکه جهان هستی تنها یک فاعل حقیقی دارد و تأثیر استقلالی منحصر در خداست، انتساب افعال به انسان چگونه قابل توجیه است؟ متکلمین اشاعره با اذعان به توحید افعالی، بر این باورند که همه افعال بندگان، مخلوق خداوند است و انسان تنها کسب کننده فعلی است که خداوند آن را به دست انسان ایجاد می‌کند. معتزله به انگیزه نفی بدی‌ها از خداوند، منکر صدور فعل عبد از خدا شده‌اند و منشاء افعال اختیاری را عبد می‌دانند. برخی فلاسفه نسبت افعال اختیاری انسان را به خدا به صورت فاعلیت طولی دانسته اند، ولی صدرالمتألهین با استفاده از دلایل عقلی و مبانی وحیانی، در صدد جمع بین اختیار انسان و توحید افعالی برآمده است. در این پژوهش ضمن بیان مبانی اشاعره درباره افعال اختیاری انسان و تحلیل و نقد آن، مبانی ملاصدرا درباره افعال اختیاری انسان تبیین می‌شود و رابطه آن با توحید افعالی با توجه به دلایل عقلی و نقلی مورد تحلیل و پژوهش قرار می‌گیرد.
 
برای دریافت اصل مقاله، از نورمگز و یا مگیران ، آدرس های زیر را کپی و در نوار آدرس مرورگر خود وارد نمایید:
مگیران:
https://www.magiran.com/paper/1669152
نورمگز:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1199303

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Review of Asha’ri View of “Human Acts” Based on the Theory of Sadr al-Din Shirazi

نویسندگان [English]

  • kazem mohseni 1
  • Seyed Hasan Bathāyī 2
  • yadollah dadjoo 3
1 Director General of Research Affairs
2 Assistant Professor, Payam Noor University
3 Assistant Professor, Payam Noor University
چکیده [English]

Among the most important theological and philosophical topics is the acts and deeds of human. The question which may raise considering the Unity of Divine Acts implicating that there is only one true subject (doer) and independent effect is exclusive only for the God, then how would the linkage of deeds to human will be explained? The Asha’ri theologians while acknowledging the Unity of Divine Acts believe that all deeds of the servants are the creation of God and human is only able to acquire the deed which God has made it by the hand of human. The Mu’tazila by the thought of neglecting evils from God, neglect the issuance of servant’s deed from God and consider the servant himself to be the source of the deed by his choice. Some philosophers consider the relation between human’s deeds and God as a subjective relation in length. But Sadr-ol-Mote'allehin has tried to reconcile between the deeds of human and the Unity of Divine Acts using rational reasoning and basis of revelation. In this research in addition of describing the basis of Asha’ri school of thought in terms of human deeds and its analysis and criticism, the basis of Mulla Sadra in terms of human deeds (free will) will be explained as well and its relation with the Unity of Divine Acts will be analyzed by rational and narrative reasoning.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Servants Deeds
  • Compulsion
  • Volition
  • Free Will
  • Sadr-ol-Mote'allehin Shirazi
  • Abul Hasan Asha’ri
-         قرآن کریم
-         اصفهانی، محمدحسین(1434ق)، نهایه الدرایه فی شرح الکفایه، موسسه آل‌البیت] لاحیاء التراث.
-         آشتیانی، سیدجلال الدین(1375)، شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم، انتشارات دفتر تبلیغات.
-         بدوی، عبدالرحمن(1389)، ترجمه اندیشه‌های کلامی در اسلام، ترجمه حسین صابری، مشهد مقدس:  بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
-         برنجکار، رضا(1381)، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، چ4، قم: مؤسسه فرهنگی طه.
-         تفتازانی، سعدالدین(1409ق)، شرح المقاصد، قم: الشریف الرضی.
-         ایجی، میر سید شریف علی بن محمد(1325) شرح المواقف، قم: الشریف الرضی.
-         جهانگیری، محسن(1383)، محی‌الدین ابن عربی چهره برجسته عرفان اسلامی، دانشگاه تهران.
-         حسین بن یوسف، علامه حلی(1382)، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم: موسسه امام صادق}.
-         خسروی حسینی، غلامرضا(1383)، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ القرآن، چ1، تهران: انتشارات مرتضوی.
-         رازی، فخرالدین(1341)، البراهین فی علم الکلام، انتشارات دانشگاه تهران.
-         راغب اصفهانی(1383)، مفردات الفاظ قرآن، ترجمه دکتر سیدغلامرضا خسروی حسینی، چ4، تهران: انتشارات مرتضوی.
-         سبحانی، جعفر(1385)، بحوث فی الملل و النحل، قم: موسسه امام صادق}.
-         ــــــــــــ(1387)، جبر و اختیار، قم: موسسه امام صادق}.
-         سعیدی مهر، محمد(1374)، علم پیشین الهی و اختیار انسان، تهران: موسسه فرهنگی اندیشه.
-         شهرستانی، محمد ابن عبدالکریم(1961م)، الملل و النحل، تصحیح: محمد سید گیلانی، مصر: قاهره.
-         صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم(1368)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، 9 جلدی، قم: مکتبه المصطفوی.
-         ــــــــــــــــــــــــــــــ(1354)، المبدا و المعاد، تهران: انتشارات انجمن حکمت و فلسفه ایران.
-         ـــــــــــــــــــــــــــــــ(1368)، شرح اصول الکافی، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ.
-         صفایی، سید احمد(1374)، علم کلام، چ6، انتشارات دانشگاه تهران.
-         عبدالوهاب بن احمد بن‌علی‌الشعرانی(1305ق)، الیواقیت و الجواهر فی بیان عقاید الاکابر، مصر: الازهریه.
-         غزالی، محمد(1361)، تهافت الفلاسفه، ترجمة علی اصغر حلبی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.  
-         فیرحی، داوود(1378)، قدرت دانش و مشروعیت در اسلام، تهران: نشر نی.
-         کاکایی، قاسم(1378)، خدا محوری در تفکر اسلامی ‌و فلسفه مالبرانش، تهران: انتشارات حکمت.
-         لویس معلوف(1382)، فرهنگ بزرگ جامع نوین(ترجمه المنجد)، مترجم: احمد سیاح. تهران: انتشارات اسلام.
-         مصباح یزدی، محمدتقی(1377)، آموزش عقاید، چ17، تهران: نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
-         مصباح یزدی(1390)، آموزش فلسفه، قم: انتشارات موسسه امام خمینی.
-         مطهری، مرتضی(1385)، مجموعه آثار. ج13، تهران: انتشارات صدرا.          
-         سبحانی، جعفر(1364)، مجله مکتب اسلام، ش: 4.
-         قربانی، زین‌العابدین(1365)، جبر و اختیار(ترجمه خلق الاعمال) تهران: انتشارات بعثت.
موسوی خمینی، سید روح الله(1362)، طلب و اراده، ترجمه احمد فهری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی