بررسی خبر فلته در منابع فریقین

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه کلام اسلامی، مجتمع حکمت ومطالعات ادیان، جامعه المصطفی العالمیة قم، قم، ایران.

چکیده

خبر فلته «کَانَتْ بَیْعَةُ أَبِى بَکْرٍ فَلْتَةً» که مورد وفاق اهل‏سنت است و با طرق متعددی نقل شده است، لوازم بین و روشنی دارد که با برخی از باورهای اساسی اهل‏سنت، مانند مشروعیت خلافت ناشی از جریان سقیفه و نیز استناد آن خلافت به اجماع، ناسازگار است. ازاین‎رو، دانشمندان اهل‎سنت، به‌ویژه متکلمان آنان، تلاش فراوانی برای تأویل این سخن مبذول داشته‌اند. ازآنجاکه ناهماهنگی و تعارض قول و عمل و تکلف در تأویل و ارتکاب خلاف ظواهر نزد عرف امری پسندیده و قابل قبول نیست، برخی از دانشمندان اهل‎سنت خود را ناچار به انکار اصل صدور و یا استبعاد آن دیده‌اند. در این نوشتار، لوازم خبر فلته و پاسخ‎های اهل‎سنت در این زمینه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. ضمن این بررسی، معلوم می‌شود که  گردانندگان اصلی ماجرای سقیفه و پیروان آن‌ها با اذعان به ناتمام بودن این روش برای تعیین خلیفه، به‏جهت رهایی از لوازم این شیوه، خود را به تکلف انداخته‎اند، اما در این تلاش، موفقیتی کسب نکرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Pledge of Allegiance to Abū Bakr as a “Faltaˮ (Sudden/Unplanned Event): An Examination in Sunnī and Shīʻī Sources

نویسنده [English]

  • Abdolmajid Zahadat
Assistant Professor, Islamic Theology Department, Wisdom and Religious Studies Complex, Al-Mustafa Al-Alamiyah University of Qom, Qom, Iran.
چکیده [English]

The report of the falta—“kānat bayʿat Abī Bakr falta(tan)” (“The allegiance to Abū Bakr was a sudden/unplanned event”)—which is unanimously accepted among Sunnīs and transmitted through multiple chains, carries clear implications that conflict with certain fundamental Sunnī doctrines. Among these are the legitimacy of the caliphate emerging from the Saqīfa episode and the claim that this caliphate was grounded in consensus (ijmāʿ). Consequently, Sunnī scholars, particularly their theologians (mutakallimūn), have made considerable efforts to reinterpret (taʾwīl) this report.Since inconsistency between word and deed, as well as forced reinterpretation against the apparent meaning, are neither commendable nor acceptable within common scholarly convention, some Sunnī scholars have found themselves compelled either to deny the very occurrence of the report or to cast doubt upon its plausibility. This article examines both the implications of the khabar al-falta and the responses offered by Sunnī scholars. The analysis demonstrates that the principal actors in the Saqīfa event, along with their followers, implicitly acknowledged the inadequacy of this method of designating a caliph. In attempting to escape the problematic consequences of this mode of succession, they resorted to strained justifications, but these efforts ultimately failed to resolve the inherent contradictions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • khabar al-falta
  • bay at Abī Bakr
  • Saqīfa
  • al-farīqayn (Sunnī and Shi'i perspectives)
  • ‘Umar b. al-Khattāb
ابن‎أبی الحدید، عبدالحمید. (۱۳۷۸ق). شرح نهج البلاغة. (محمد أبو الفضل، محقق). دار إحیاء الکتب.‎
‎ابن‏اثیر، مبارک. (۱۳۶۴). النهایة. (طاهر أحمد، محقق). إسماعیلیان.‎
‎ابن‏بابویه صدوق، محمد. (۱۴۰۳ق). الخصال. (علی‏اکبر غفاری، محقق). دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.‎
‎ابن‏تیمیه، أحمد. (۱۴۰۶ق). منهاج السنة. (محمد رشاد سالم، محقق). مؤسسة قرطبة.‎
‎ابن‏حبان بستی، محمد. (۱۴۱۴ق). صحیح ابن حبان. (شعیب ارنووط، محقق). مؤسسة الرسالة.
‎ابن‏حجر عسقلانی، احمد. (۱۴۰۸ق). مقدمة فتح الباری. دار إحیاء التراث العربی.‎
‎ابن‏حجر عسقلانی، احمد. (بی‌تا). فتح الباری. (افست چاپ دوم). دار المعرفة للطباعة.‎
‎ابن‏حنبل، احمد. (بی‌تا). مسند احمد. دار صادر.‎
‎ابن‏سیده، علی. (۱۴۲۱ق). المحکم و المحیط. (عبد الحمید هنداوی، محقق). دار الکتب العلمیة.‎
‎ابن‏شاذان الأزدی، فضل. (۱۳۶۳). الایضاح. (محدث ارموی، محقق). مؤسسة التاریخ العربی.
‎ابن‏عساکر، علی. (۱۴۱۵ق). تاریخ مدینة دمشق. (علی شیری، محقق). دار الفکر.‎
‎ابن‏فارس، احمد. (۱۴۰۴ق). معجم مقاییس اللغة. (عبد السلام محمد هارون، محقق). مکتبة الاعلام الاسلامی.‎
‎ابن‏قتیبه دینوری. (بی‌تا). الامامه و السیاسه. (طه زینی، محقق). مؤسسه حلبی.‎
‎ایجی، عضد الدین، و جرجانی، علی. (۱۴۱۷ق). شرح المواقف فی علم الکلام. دار الجیل.‎
‎باقلانی، ابو بکر. (۱۴۱۴ق). تمهید الأوائل. (أحمد حیدر، محقق). مؤسسة الکتب الثقافیة.‎
‎بخاری، محمد. (۱۴۰۱ق). صحیح البخارى. (افست). دار الفکر للطباعة.‎
‎تفتازانی، سعد الدین. (۱۴۰۹ق). شرح المقاصد. قم: الشریف الرضی.‎
‎جوهری، احمد. (۱۴۰۱ق). السقیفة وفدک. (محمد هادی الأمینی، محقق). شرکة الکتبی للطباعة والنشر.‎
‎خطیب بغدادی، ابوبکر. (۱۴۱۷ق). تاریخ بغداد. (مصطفى عبد القادر، محقق). دار الکتب العلمیة.‎
‎خلیفات، مروان. (۱۴۲۴ق). و رکبت السفینه. ‏مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه.‎
‎ذهبی، محمد. (۱۴۰۷ق). تاریخ الاسلام. (عبد السلام تدمری، محقق). دار الکتب عربی.‎
‎زمخشری، محمود. (۱۴۱۷ق). الفائق فی غریب الحدیث. دار الکتب العلمیه.‎
‎سید مرتضى، علی بن حسین. (۱۴۱۰ق). الشافی فی الامامة. مؤسسۀ الصادق.
‎طبرسی، احمد. (۱۳۸۶ق). الاحتجاج. (محمد باقر الخرسان، محقق). دار النعمان.‎
‎طبری، محمد بن جریر. (۱۴۰۳ق). تاریخ الملوک والامم. (نخبة من العلماء، محققان). مؤسسة أعلمی.‎
‎طریحی، فخر الدین. (۱۳۷۵). مجمع البحرین. (سید احمد حسینى، محقق). کتابفروشى مرتضوى.‎
‎عسکری، سید مرتضی. (۱۴۱۰ق). معالم المدرستین. مؤسسه نعمان.‎
‎عینی، بدر الدین. (بی‌تا). عمدة القاری. دار إحیاء التراث.‎
‎فراهیدی، خلیل. (۱۴۱۰ق). کتاب العین (چاپ دوم). (مهدی المخزومی و إبراهیم السامرائی، محققان). مؤسسة دار الهجرة.‎
‎مالکی، حسن فرحان. (۱۴۱۸ق). نحو إنقاذ التاریخ الاسلامی. مؤسسه یمامه.‎
‎مدنی، سید علی خان. (۱۳۸۴). الطراز الأول والکناز لما علیه من لغة العرب المعول. ‏مؤسسة آل البیت علیهم السلام.‎
‎مفید، محمد. (۱۴۱۳ق). الارشاد فی معرفة حجج الله على العباد. کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.‎
‎مقریزی، احمد بن علی. (۱۴۲۰ق). إمتاع الأسماع. (محمد عبد الحمید النمیسی، محقق). دار الکتب العلمیة.‎
‎میلانی، سید علی. (۱۴۱۸ق). شرح منهاج الکرامة فی معرفة الامامة. مؤسسه دارالحجره.‎
‎میلانی، سید على. (۱۴۲۷ق). تشیید المراجعات و تفنید المکابرات (چاپ چهارم). مرکزالحقایق الاسلامیه.
‎هیثمی، نور الدین. (۱۴۰۸ق). مجمع الزوائد. دار الکتب العلمیه.