Role of Tawḥīd al-Rubūbiyyah in the Strategic Planning of the Ulū al-ʿAzm Prophets from the Perspective of the Qurʾān

Document Type : Original Article

Author

Visiting Professor, Higher Education Complex of Quran and Hadith, Al-Mustafa International University, Mashhad, Iran

Abstract

Based on His Rubūbiyyah, God sent prophets and revealed legislations through them. The Ulū al-ʿAzm prophets (Arabic: أولو العَزم, literally: the determined or steadfast)—namely, Prophet Nūḥ (Noah), Ibrāhīm (Abraham), Mūsā (Moses), ʿĪsā (Jesus), and Muḥammad (peace be upon them)—implemented strategic planning influenced by Tawḥīd al-Rubūbiyyah (Oneness of Lordship or Divinity). This planning was structured around three key axes: understanding the current situation, drawing the desired situation, and strategies to achieve the desired situation. This study utilizes an interdisciplinary approach to analyze these stages. The findings reveal that the Ulū al-ʿAzm prophets (peace be upon them) adopted various strategies to achieve the desired state. These strategies include communicating their mission, preserving human capital, demonstrating steadfastness and reliance on God (Tawakkul), linking spiritual and material affairs, highlighting the strengths of their organizational framework, laying the groundwork for the continuity of the Divinity vision in future generations, selecting successors and ensuring organizational continuity, establishing governance, and building civilizations. The strategic planning of the Ulū al-ʿAzm prophets (peace be upon them) demonstrates distinct advantages over contemporary managerial strategic planning in areas such as addressing the comprehensive needs of agents, emphasizing teamwork, supporting human capital, integrating spiritual factors, institutionalizing organizational beliefs for competitors, and embedding spiritual elements within the organization. These advantages are evident in human, organizational, and environmental dimensions.

Keywords

Main Subjects


قرآن کریم. (۲۰۲۲). (حسین فرارودی و گروهی از قرآن‌پژوهان تاجیک، مترجمان). ترکیه-استانبول: دارالبینه.
احمدی، علی و همکاران. (بی‌تا). نگرشی جامع بر مدیریت استراتژیک. انتشارات تولید دانش.
اسکودر بک، پیتر، چارلز اسکودر، و آستریوس کفالس. (۱۳۸۵). سیستم‌های مدیریت (MIS-تصمیم‌گیری، سایبرنتیک) (زهرا برومند، مترجم). تهران: انتشارات جنگل.
برایسون، جان مر. (۱۳۸۱). برنامه‌ریزی استراتژیک برای سازمان‌های دولتی و غیرانتفاعی (عباس منوریان، مترجم). تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
بهشتی، احمد. (۱۳۷۵). عیسی(ع) در قرآن. تهران: انتشارات اطلاعات.
جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۷۸). توحید در قرآن. قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۹۱). ادب توحیدی انبیاء در قرآن. قم: مرکز نشر اسراء.
حافظ‌نیا، محمدرضا. (۱۳۸۴). مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: انتشارات سمت.
حسن‌بیگی، ابراهیم. (۱۳۹۰). مدیریت راهبردی. تهران: سمت.
حسین‌او، صفرمراد. (۱۳۹۷). تبیین مدل برنامه‌ریزی راهبردی بر اساس توحید ربوبی از منظر قرآن کریم (رساله دکتری). قم: جامعة المصطفی(ص)، مجتمع قرآن و حدیث.
حکیم، محمد‌باقر. (۱۳۷۴). القصص القرآنى. قم: المرکز العالمی للدراسات الاسلامیة.
حیدرزادگان، علیرضا، و مشهدی عباس، فاطمه. (۱۳۹۲). فرایند برنامه‌ریزی استراتژیک از منظر قرآن. فصلنامه مطالعات قرآنی، (۱۶).
حیدری‌فر، مجید. (۱۳۸۷). مدرسه ترنّم توحید (خدایابی و خداشناسی، توحید و شرک در آینه وحی). قم: جامعة المصطفی(ص).
دهخدا، علی اکبر. (۱۳۷۷). لغتنامه دهخدا. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
دیباجی، محمدعلی. (۱۳۸۷). پیامبران دولتمرد، پژوهشی در باره مدل‌های حکومت دینی در قرآن. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
زارع، حمید. (۱۳۹۶). نظام اداری در سیره و سنّت نبوی(ص). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
سادرلند، جاناتان، و دیانا کانول. (۱۳۹۰). مفاهیم کلیدی مدیریت استراتژیک (مهدی مشفق و محمد تقوی، مترجمان). تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
سرتو، ساموئل، و پیتر، پائول. (۱۳۸۰). مدیریت استراتژیک (علی شمخانی، مترجم). تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
شبسترى، عبدالحسین. (۱۳۷۹). اعلام القرآن. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
شریفی، فاطمه. (۱۳۸۴). گذری بر شیوه‌های تبلیغی پیامبران اولواالعزم در قرآن. قم: مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.
شمس، عبدالحسین. (۱۳۸۲). مدیریت استراتژیک و استراتژی‌های صنعتی و تجاری. تهران: مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی.
صدیق‌حسن‌خان، محمد‌صدیق. (۱۴۲۰ق). فتح البیان فى مقاصد القرآن. بیروت، لبنان: دار الکتب العلمیة.
ضیائی‌فر، سعید. (۱۳۸۲). جایگاه مبانی کلامی در اجتهاد. قم: مؤسسه بوستان کتاب.
طباطبایی، محمدحسین. (۱۳۹۰). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت، لبنان: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طبرانى، سلیمان‌بن‌احمد. (۲۰۰۸). التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم (الطبرانى). اربد، اردن: دار الکتاب الثقافی.
عابدی جعفری، حسن، و معصومی‌مهر، حمیدرضا. (۱۳۹۲). مدیریت اسلامی (مدل‌ها و موانع تحقق آن در جامعه و سازمان‌ها). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
عمید، حسن. (۱۳۷۵). فرهنگ فارسی عمید. تهران: انتشارات امیرکبیر.
فخر رازی، محمد‌بن‌عمر. (۱۴۲۰). التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب). بیروت، لبنان: دار إحیاء التراث العربی.
فرازی، عباس و همکاران. (۱۳۹۵). ارائه الگوی مفهومی برنامه‌ریزی راهبردی مبتنی بر زمینه دانشگاهی ایران. فصلنامه علمی پژوهشی آموزش عالی ایران، (۳).
فروزنده دهکردی، لطف‌الله، امینی، محمدتقی، و خبازباویل، صمد. (۱۳۹۲). برنامه‌ریزی و مدیریت استراتژیک با رویکرد تدوین استراتژی. تهران: دانشگاه پیام نور.
فروزنده، لطف‌الله، و کوثری، سحر. (۱۳۹۰). شاخصه‌های ارتباط سازمانی با رویکرد قرآنی. قم: مؤسسه بوستان کتاب.
فرهمند، ناصر فقهی. (۱۳۸۴). مدیریت استراتژیک سازمان. تهران: انتشارات فروزش.
فرهنگی، علی‌اکبر، و صفرزاد، حسین. (۱۳۸۵). روش‌های تحقیق در علوم انسانی (با نگرشی بر پایان‌نامه‌نویسی). قم: پیام پویا.
کافی، مجید. (۱۳۹۶). تاریخ در قرآن. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
گرونیک، رودلف، و ریچارد کهن. (۱۳۸۵). برنامه‌ریزی استراتژیک فرایند محوری (حسن رنگریز و رقیه حسینی، مترجمان). تهران: شرکت چاپ و نشر بازرگانی وابسته به مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
لازر، فیلیپ. (۱۳۹۱). مدیریت استراتژیک جهانی (فریبرز رحیم‌نیا، ابراهیم مشرقی، و مریم عبادی، مترجمان). مشهد: آستان قدس رضوی، به‌نشر.
محمدی ری‌شهری، محمد. (۱۳۹۲). حکمت‌نامه عیسی‌بن‌مریم(ع). قم: سازمان چاپ و نشر دار الحدیث.
مصباح یزدی، محمدتقی. (۱۳۸۴). آموزش عقاید. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
معین، محمد. (۱۳۷۶). فرهنگ فارسی معین. تهران: انتشارات امیرکبیر.
نچمیاس، چاوا فرانکفورد. (۱۳۸۱). روش‌های پژوهش در علوم اجتماعی (فاضل لاریجانی و رضا فاضلی، مترجمان). تهران: انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
نقره‌کار، عبدالحمید، مظفر، فرهنگ، و نقره‌کار، سلمان. (۱۳۸۹). مدل‌سازی؛ روشی مفید برای پژوهش‌های میان‌رشته‌ای. نمونه موردی: امکان‌سنجی بهره‌گیری از آموزه‌های «اندیشه اسلامی» در «آموزش معماری». نشریه علمی-پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، (۱).
نوریان، حسین. (بی‌تا). روش تحلیل استراتژیک وضعیت موجود کسب و کار.
هاشمی رفسنجانی، اکبر. (۱۳۸۳). فرهنگ قرآن. قم، ایران: بوستان کتاب.
هاشمی شهرستانی، عمران. (۱۳۸۹). شناختی از انبیاء(ع) در قرآن و روایات از حضرت آدم تا حضرت خاتم(ص). قم: پیام حجت.
هینز، استیون. (۱۳۸۷). رویکرد تفکر سیستمی به برنامه‌ریزی و مدیریت استراتژیک (رشید اصلانی، مترجم). تهران: نشر نی.
Alkhafaji, A. F. (2003). Strategic management: Formulation, implementation, and control in a dynamic environment. The Haworth Press, Inc.
Janet, S. (2001). Strategic planning toolkit. CIVICUS: World Alliance for Citizen Participation.
Kuhn, T. S. (1970). The structure of scientific revolutions (2nd ed.). The University of Chicago.
Robbins, S. P., De Cenzo, D. A., & Coulter, M. (2013). Fundamentals of management: Essential concepts and applications (8th ed.). Pearson Education, Inc.
Weihrich, H., & Koontz, H. (2006). Management: A global perspective (11th ed.). Los Angeles.