Comparison of Transoxiana (Mawara ul nahr) Theological School with Kufa and Qom Theological School up to the fifth century AH

Document Type : Promotional scientific article

Author

کلام اسلامی

Abstract

Imamites Theology can be studied in different geographical locations as well as historically. On this basis, and with the aim of not conducting research on the comparison of other theological schools with the Transoxiana (Mawara ul nahr Theological School, this article has been reviewed. The theological schools of Kufa and Qom have been selected because of their special place in theological schools and because of their contribute and influences with the transatlantic field. This research shows by comparative and analytical method that these schools have in common in terms of the common thoughts of some scholars and the way of intellectual and influential currents of these scholars to the other side of the river and in terms of interaction with Sunnis and moderate orientation from the east. They are different from each other. It was also found that most of the commonalities of Transoxiana school were with Qom school; However, the reluctance of some of Ibn Walid's students, such as Haidar ibn Muhammad ibn Naeem Samarqandi and Ja'far ibn Ali ibn Ahmad Qomi, to disregard the theory of the Prophet's mistake, as well as their lack of support for Sa'd al-Ash'ari Al-Nahr, which was opposed to the current of thought of Hisham Ibn Hakam, is one of the points of difference between the two schools.

Keywords

References

  • آقابزرگ تهرانی، محمد محسن(1408ق)، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، قم: اسماعیلیان.
  • ابن حوقل، محمد(1938)، صورة الأرض، چ2، بیروت: دار صادر.
  • ابن خرداذبه(1889)، المسالک و الممالک، بغداد: مکتبة المثنی.
  • ابن داود حلّی، حسن بن علی(1342)، رجال ابن داود، تصحیح: محمد صادق بحرالعلوم، تهران: دانشگاه تهران.
  • ابن شاذان، محمد بن احمد(1407 ق)، مائة منقبة من مناقب أمیرالمؤمنین و الأئمّه:، قم: مدرسه امام مهدیأ.
  • ابن غضائری، احمد بن حسین بن عبیدالله(1364)، الرجال، تحقیق: سید محمدرضا حسینی جلالی، قم: دار الحدیث.
  • اقوام کرباسی، اکبر(1391)، «مدرسه کلامی کوفه»، نقد و نظر، ش65.
  • الهیان، مجتبی و حامد پوررستمی(1388)، «عرضه حدیث بر قرآن»، سفینه، ش23.
  • بارتولد، واسیلی ولادیمیرویچ(1358)، گزیده مقالات تحقیقی، ترجمه محمد علی کشاورز، تهران: امیرکبیر.
  • بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر(1367)، فتوح البلدان، ترجمه محمد توکلی، تهران: نشر نقره.
  • بلانت، ویدفرد(1363)، جاده زرین سمرقند، ترجمه رضا رضایی، تهران: جانزاده.
  • جباری، محمدرضا(1384)، مکتب حدیثی قم، قم: نشر زائر.
  • جبرئیلی، محمدصفر(1389)، سیر تطور کلام شیعه، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  • جبرئیلی، محمد صفر(1390)، «مدارس کلامی شیعه امامی»، مجله کلام اسلامی، س20، ش7.
  • جعفریان، رسول(1391)، تاریخ تشیع در ایران، چ5، تهران: نشر علم.
  • حاجی خلیفه، مصطفى بن عبدالله چلپى‏(1376)، ترجمه تقویم التواریخ، مترجم ناشناخته، تصحیح میرهاشم محدث، تهران: نشر احیاء کتاب.
  • حسکانی، عبیدالله بن عبدالله(1411ق)، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تصحیح: محمد باقر محمودی، تهران:‌ وزرات ارشاد.
  • حسنی رازی، سید مرتضى بن داعى(1364)‏، تبصرة العوام فی معرفة مقالات الأنام‏، تصحیح عباس اقبال آشتیانى‏، چ2، تهران: اساطیر.
  • حسینی، سید علیرضا و محمد تقی شاکر(1392)، «نقش باورهای کلامی در داوری‌های رجالی»، س2، ش4.
  • خوئی، سید ابوالقاسم(1413ق)، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، چ3، قم: منشورات مدینة العلم.
  • دیاری بیدگلی، محمدتقی(1384)، «ضرورت عرضه و تطبیق روایات بر قرآن»، علوم حدیث، ش2.
  • ذهبی، ابوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان(بی‌تا)، میزان الإعتدال فی نقد الرجال، تحقیق: علی محمد البجاوی، بیروت: دار المعرفة.
  • رضایی، محمد جعفر(1391)، «امتداد جریان فکری هشام بن حکم تا شکل‌گیری مدرسه بغداد»، نقد و نظر، ش65.
  • زکی‌زاده رنانی، علیرضا(1397؛ الف)، «جریان‌شناسی فکری امامیه در ماوراء النهر تا قرن پنجم هجری»، آیین حکمت، ش36.
  • ـــــــــــــــــــــ(1397؛ ب)، «تاریخ کلام امامیه در ماوراء النهر تا قرن پنجم هجری»، شیعه‌پژوهی، ش14.
  • ـــــــــــــــــــــ(1398)، تاریخ کلام امامیه در ماوراء النهر، مشهد: آستان قدس رضوی.
  • سبحانی، جعفر(1424ق)، معجم طبقات المتکلمین، قم: مؤسسة الإمام الصادقG.
  • سبحانی، محمدتقی(1391)، «کلام امامیه، ریشه‌ها و رویش‌ها»، نقد و نظر، ش65.
  • سبحانی، محمد تقی و اکبر موسوی تنیانی(1393)، «جریان‌شناسی فکری امامیه در خراسان و ماوراء النهر(از آستانه غیبت صغری تا عصر شیخ صدوق)»، تحقیقات کلامی، ش4.
  • صدوق، محمد بن علی بن بابویه(1362)، الخصال، تصحیح: علی اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین.
  • ـــــــــــــــــــــــــــ(1395ق)، کمال الدین و تمام النعمة، تصحیح علی‌اکبر غفاری، چ2، تهران:‌ اسلامیه.
  • ـــــــــــــــــــــــــــ(1413ق)، من لا یحضره الفقیه، تصحیح: علی اکبر غفاری، قم: دفتر نشر اسلامی.
  • صفری فروشانی، نعمت‌الله(1387)، غالیان، مشهد: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
  • صلاح شرفی، احمد بن محمد(1411ق)، شرح الأساس الکبیر، تحقیق دکتر احمد عارف‏، صنعاء: دار الحکمة الیمانیة.
  • طالقانی، حسن(1391)، «مدرسه کلامی قم»، نقد و نظر، ش65.
  • طوسی، محمد بن حسن(1407 ق)، تهذیب الأحکام، تحقیق: حسن موسوی خرسان، چ4، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
  • ــــــــــــــــــــ(1373)، رجال الطوسی، تحقیق: جواد قیّومی اصفهانی، چ3، قم، مؤسسة النشر الإسلامی.
  • ــــــــــــــــــــ(1420 ق)، الفهرست، قم: ستاره.
  • عابدی، احمد(1384)، مدرسه کلامی قم، قم: انتشارات زائر.
  • غفرانی، علی(1378)، فرهنگ و تمدن اسلامی در ماوراء النهر(از سقوط سامانیان تا برآمدن مغولان)، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  • ـــــــــــ(1385)، «تاریخ شیعه در ماوراء النهر از سقوط سامانیان تا حمله مغول»، فصلنامه شیعه‌شناسی، ش14.
  • غلامعلی، مهدی(1393)، تاریخ حدیث شیعه در ماوراء‌ النهر و بلخ، درآمدی بر مکتب حدیثی خراسان(دفتر اوّل)، قم: دار الحدیث.
  • کشّی، محمد بن عمر(1409 ق)، رجال الکشّی، تحقیق: حسن مصطفوی، مشهد: دانشگاه.
  • کلینی، محمد بن یعقوب(1407 ق)، الکافی، تصحیح: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، چ4، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
  • فروزانی، سید ابوالقاسم(1377)، «جغرافیای تاریخی فرارود»، ایران شناخت، ش9.
  • قفاری، ناصر بن عبدالله بن علی(1415 ق)، أصول مذهب الشیعة الإمامیة الاثنی‏ عشریة، چ2، ریاض: دار طیبّة.
  • قمی، شیخ عباس(1368 ق)، الکنی و الألقاب، تهران: مکتبة الصدر.
  • مارکوارت، ژوزف(1383)، ایرانشهر در جغرافیاى بطلمیوس‏، ترجمه دکتر مریم میر احمدى‏، تهران: طهورى‏.
  • مجلسی، محمدباقر(1404ق)، مرآة العقول فی شرح أخبار الرسول9، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، چ2، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
  • مسعودی، عبدالهادی(1384)، روش فهم حدیث، تهران: سمت/ دارالحدیث.
  • مظفر نجفی، محمد حسن(1422 ق)، دلائل الصدق لنهج الحق، تحقیق مؤسسة آل البیت:، قم: مؤسسة آل البیت:.
  • مفید، محمد بن محمد(1413ق)، أوائل المقالات فی المذاهب و المختارات‏، قم: کنگره شیخ مفید.
  • ــــــــــــــــــ(1414 ق)، تصحیح إعتقادات الإمامیة، تحقیق حسین درگاهی، چ2، قم: کنگره شیخ مفید.
  • مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد(1411ق)، أحسن التقاسیم فی معرفة الأقالیم، قاهره: مکتبه‌ مدبولی.
  • ناشئ ‌اکبر(1386)، مسائل الإمامة(فرقه‏هاى اسلامى و مسئله امامت)، تحقیق و ترجمه علیرضا ایمانی، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
  • نجاشی، احمد بن علی(1365)، رجال النجاشی، چ6، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  • یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله بغدادی(1995)، معجم البلدان، چ2، بیروت: دار صادر.
  • یعقوبی، احمد بن ابى یعقوب‏(بی‌تا)، تاریخ یعقوبی، بیروت: دار صادر.

Files

Share

How to cite

Statistics